O‘zbeкiston respubliкasi

egalik qo„shimchasi 
= qaratuvchi va qaralmish] 
qolipi emas, balki so‗zlarning ma‘noviy 
munosabati hosilasi. 
Qaralmishdagi egalik affiksi qaratuvchining qaysi shaxsda 
ekanligini bildirib turadi. Shu boisdan ko‗p hollarda qaratuvchi 
qo‗llanilmasligi ham mumkin: 
ukang, kitobing 
kabi. Bunda ta‘kid 
muhim rol o‗ynaydi. Qaratuvchini ta‘kidlash lozim bo‗lganda, u, 
albatta, qo‗llanadi. Boshqa hollarda qaratuvchining qo‗llanishi nutqiy 
ortiqchalikni keltirib chiqaradi. 
Umuman, qaratuvchining qo‗llanmasligi quyidagi hollarda yuz 
beradi: 
1)
 
qaratuvchi vazifasida o‗zlik olmoshi qo‗llanishi lozim 
bo‗lganda: 
Halim o„rtoqlariga xat jo„natdi; 
2)
 
qaratuvchidan anglashilgan ma‘no oldingi gaplardan ma‘lum 
bo‗lib turgan bo‗lsa, uslubiy ortiqchalikdan qochish maqsadida: 
1
.
Men 
(mening) sevgan qizimga uylandim. (Mening) 
Xotinimning 
otasi 
savdogar edi; 
3)
 
ta‘kidlash lozim ko‗rilmaganda: 
Bog„imda anorim bor. 
 
MAVZU YUZASIDAN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
1.
Gap maksimal qolipida aniqlovchining o‗rni qanday? 
2.
Aniqlovchining ma‘noviy turlari haqida gapiring. 
3.
Aniqlovchining tuzilish turlari haqida gapiring. 
4.
Aniqlovchining ifodalanishi haqida gapiring. 

---

402 
SO„Z VA GAP KENGAYTIRUVCHILARINING 
MUVOFIQLASHUVI VA FARQLANISHI 
 
Tayanch tushunchalar 
gap markazi, kengaytiruvchi, so„z kengaytiruvchisi, minimal 
qolip, maksimal qolip, yoyiq gap, yig„iq gap, birikuv usullari, birikuv 
omillari, aktant, hokim a‟zo, tobe a‟zo