O‘zbeкiston respubliкasi

so
„
roqlayman
, do„stim. 
(N.Foz.) 
Ertadan buyon Yormat ... 
chuqurlarga tuproq solib 
tepkilaydi. 
(Oyb.) 
Shamol quturib ko„cha 
yoqasidan daraxt shoxlarini 
tortqilab 
silkitar, ulardan duv-duv 
yomg„ir tomchilari to„kilardi. 
(S.Abd.) Bu misollarda ajratilgan 
so‗zshakllardagi 
-la, -qila, -kila 
ko‗rsatkichi manbalarda harakat 
tavsifi shakli sifatida beriladi. Biroq 
(so„roqla) 
so‗zshaklida 
-la 
so‗z 
yasovchi, 
tepkila, tortqila 
so‗zlarining morfemik tarkibi 
tep+ki 
(ot 
yasalgan)
+la, tort+qi 
(ot yasalgan)
+la 
bo‗lishi ham mumkin; 

---

222 
2)
harakatning kuchsiz darajasini ko‗rsatuvchi shakli -
(i)nqira, - 
(i)msira 
affikslari yordamida hosil qilinadi: (
oqar-oqarinqira
)
, 
(
qo„rq- 
qo„rqinqira
)
, 
(
kul- kulimsira
) kabi. 
Nazarimizda, fe‘lning harakat tabiatini ko‗rsatuvchi shaklini hosil 
qiluvchi qo‗shimchalarni harakat tarzi kategoriyasi tarkibida o‗rganish 
maqsadga muvofiq. Bu shakllar harakatning tarzini ifodalashi hech 
kimda shubha uyg‗otmaydi. Ular sintetik shakl hosil qiluvchi 
ko‗rsatkichlar sifatida esa harakat tarzi kategoriyasining sintetik- 
analitik shakllaridan ajralib turadi. Biroq masalaga tilda geterogen 
shaklli kategoriyalarning ham mavjudligi asosida yondashilsa, uning 
yechimiga kelish osonlashadi. 
Fe’lning tuzilishiga ko
„
ra turlari
. Fe‘l tuzilishiga ko‗ra sodda va 
murakkabbo‗ladi. Sodda fe‘l bir o‗zakli bo‗ladi: 
o„qi, bor, ishla, 
turtkila
. Murakkab fe‘l o‗z o‗rnida uchga bo‗linadi: 
a)
juft fe‘l: 
aytdi-qo„ydi
; 
b)
takroriy fe‘l: 
bordi-bordi
; 
d) qo‗shma fe‘l: 
sotib oldi, o„qib chiqdi
.