Iqtisod-moliya

20. Sog‘lom  turmush tarzini  shakllantirish, oilaning  
tibbiy madaniyatini hamda aholining tibbiy faolligini  
oshirish masalalari
Oilalarining va aholining tibbiy madaniyatini oshirish o‘zi-
ning quydagi boshlang‘ich nuqtalariga ega bo‘lishi lozim:
-  Eng awalo aholining tibbiy bilimlarga bo‘lgan ehtiyojini 
o‘rganib chiqish asosida profilaktik tadbirlar dasturini ishab chi-

---

125
qish maqsadlarini shakllantirish, tegishli qarorar qabul qilish va 
amaliy ish rejalarini tuzib olish;
- muayyan hududlarda yashovchi aholining turli qatlamlari 
o‘rtasida epidemioiogik va sotsialogik tadqiqotlar o‘tkazish 
orqali salomatligini dinamik ravishda baholab borish va moni-
toring o‘tkazish yo‘li bilan xavfli omillarni izlab topish;
-  olingan ma’lumotlarga tayangan holda, aholini tibbiy 
madaniyligini va uning tibbiy savodxonligini oshirish uchun 
aniq maqsadga yo‘naltirilgan ishlarni tashkil etish zaruriyatiga 
ko‘ra mavjud sog‘liqni saqlash tizimini tarkibini yanada tako-
niillashtirish yangi ish usullaridan amalda foydalanish yaxshi 
natija beradi. Aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini shakllan-
tirishda shuningdek, oilalaming tibbiy madaniyatini oshirishda 
odamlaming mehnat va ijtimoiy sohadagi faolliklari bilan bir 
qatorda ularning tibbiy faolliklari ham niuhim ahamiyat kasb 
etadi.
-  Tibbiy faollik deganda, muayyan shaxslar, guruhlar, bar-
cha aholi, shuningdek, sog‘liqni saqlash xizmati xodimlari to-
monidan davolash-profilaktika yordamini ta’minlash uchun 
qilinadigan faol harakat tushuniladi.
Oilalaming tibbiy madaniyatini muhim bir ko‘rsatkichi si-
fatida irsiy moniylikning mohiyati va uning millat salomatligi 
uchun ahamyati haqida to‘xtalib o‘tish joizdir.
Organizmnmng bir necha avlodlarda o‘xshash belgilarni 
takrorlash va ma’lum muhit sharoitida individual rivojlanish-
ning o‘ziga xos xususiyatini ta’minlash xossasi irsiyat deb ata-
ladi. Ota-onalar va keyingi avlodlar irsiyat tufayli to‘qimalarn-
ing kimyoviy tarkibidagi o‘xshashlikni, modda almashinuvi, 
fiziologik boshlanishlar, biologik belgilar va boshqa xususiyat-
larni belgilovchi o‘xshash biosin tezga ega bo‘ladilar. Uning 
konservativligi o‘zgaruvchanlikni o‘ziga xos belgisi hisoblanadi, 
ya’ni irsiyat natijasida o‘zgarishlarga yo‘l qo‘yilmaydi, ajdodlar 
va avlodlarning o‘xshashlik belgilarini saqlab qoladi.

---

126
Irsiy madaniylik tushunchasi amaliy j ihatdan, eng avvolo, 
qonqarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarning zararli va hatto fojeali 
oqibatlarini oldindan ko‘ra bliish uarning oldini olishda ongli 
faoliyat ko‘rsatish bunday nikohlarga aslo yo‘l qo‘ymaslikni 
tushunib yetishdir. Millatni irsiy kassaliklarni og‘ir iskanjasidan 
qutqarishning asosiy yo‘li odamlarning irsiy madaniyligini 
oshirish ekanligini, oilaning irsiy madaniyatini oshirishga kun-
ning dolzarb masalasi sifatida qarashning zararligini tushunish 
va bu sohada amaliy faoliyatga o‘tishga vaqti yetganligini e’tirof 
etishimiz lozim.