“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında islewdegi mashqalalar hám sheshimler”

“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında 
islewdegi mashqalalar hám sheshimler”
Integraciyalasqan tálimdi engiziwden gózlengen maqset - bul tálim, jámiyet, jumıs hám 
dúnyanı bir pútkil halda sawlelendiriw hám olar ortasında turaqlı baylanıs ornatıw bolıp 
tabıladı. 
 
Bul tálim qatnası qanday payda boldı? 
STEAM tálimi texnologiyası - teoriya hám ámeliyattıń birlestirilgen nátiyjesi bolıp 
tabıladı. " STEM" qısqartpası birinshi ret 1990 -jıllarda amerikalıq bakteriolog R. Kolvell 
tárepinen usınıs etilgen, biraq tek 2000-jıllardan aktiv paydalanila basladı. 
STEM tálimi - mektepke shekemgi tálimnen baslap texnologiya hám injenerlik jumısların 
úyreniwge úles qosatuǵın tálim iskerlik kompleksi esaplanadı. STEM (pán, texnologiya, 
injenerlik, matematika ) tiykarında bul koncepciyanıń jańa variantları payda boldı, olardıń eń 
keń tarqalǵanı STEAM (pán, texnologiya, injenerlik, kórkem óner hám matematika ) hám 
STREAM (pán, texnologiya, robototexnika, injenerlik, kórkem óner hám matematika). 
Búgingi kúnde STEAM jáhán tálimindegi tiykarǵı tendensiyalardan biri bolıp tabıladı. 
Texnologiyanıń jedel rawajlanıwı sebepli jańa kásipler payda boladı. STEM qánigelerine 
bolǵan talap hámme jerde ósip baratır. Máselen, joqarı ósiw dárejesine iye bolǵan hár 10 
qánigeliklerden 9 ina STEAM bilimleri talap etiledi. STEAM tálimi bolsa oqıwshılardı 
texnologiyalıq tárepten rawajlanǵan dúnyaǵa tayarlaydı. Ótken 60 jıl dawamında texnologiya 
jedel pát menen o'sti. Atap aytqanda : Internet (1960 jıl ) hám GPS texnologiyalardan (1978 
jıl ) tap DNKni skanerlew (1984 jıl ) hám de álbette iPod (2001 jıl ) hám de taǵı basqalardı 
mısal etip keltiriwimiz múmkin. Búgingi kúnde derlik hár bir kisi smartfonlardan paydalanıp 
atır. Búgingi kúni dúnyanı texnologiyasız oyda sawlelendiriwdiń ılajı joq. Endigiden bılayda 
texnologiyalıq rawajlanıw dawam etedi hám STEM kónlikpeleri bul rawajlanıwdıń bólegi 
bolıp esaplanadı. Búgin tálimniń bul - STEM / STEAM / STPEAM jańa qatnasları 
rawajlanǵan mámleketlerde keń qollanilip, jáhán jámiyetshiligi tárepinen unamlı bahalanıp 
atır. Pán, texnologiya, injenerlik hám matematika pánleri birgelikte oqıwshılar qábiletlerin 
rawajlandırıwı STEAM dep ataladı. “STEAM tálimi ilimiy usıllardan, texnikalıq 
qóllanbalardan, matematikalıq modellestiriw hám injenerlik dizaynidan paydalanıwǵa 
múmkinshilik beredi. Bul oqıwshınıń innovciyalıq pikirlew, XXI ásirdiń qábiletleri, 
kónlikpelerin qáliplestiriwge alıp keledi. 
STEAM oqıtıw - bul balalarımızdıń sheberligin jańa basqıshqa kóteriw imkaniyatın 
beretuǵın innovciyalıq metod. Onıń járdemi menen biz ekonomikalıq tárepten ǵárezsiz hám 
básekige shıdamlı mámleket bolıwımızǵa múmkinshilik beretuǵın aldıńǵı kadrlar bazasın 
qáliplestiriwimiz múmkin. Haqıyqattan da, keleshekte jaslarımızdı turmıstaǵı quramalı 
máselelerin túsiniw hám sheshiw, óziniń jasaw sharayatın ǵárezsiz jarata alıw, texnika, 
texnologiya baǵdarında átirapındaǵılar menen sanalı munasábet ornata alıwları ushın da 
STEAM tálim qatnasiqların engiziw zárúrshiligi bar.
Oqıtıwshılar eń bolmaǵanda sonı kóz aldılarına keltiriwi hám búgingi óziniń ótip atırǵan 
sabaǵın sol talapqa muwapıqpa degen soraw menen qızıǵıp kóriwi shárt. STEAM qatnasınıń 
tiykarǵı ózgesheligi sonda, bunda oqıwshılar kópshilik pánlerdi nátiyjeli úyreniwde aqli hám 
qol miynetinen paydalanıwadı, ámeliy bilimlerdi ǵárezsiz iyeleydi. Oqıwshılar oqıw 
shınıǵıwlarında tájiriybeler ótkeriwedi, modellerdi konstruksiyalaydı, robotlardi tayarlay 
aladı, óz ideyaların ámelge asıradı, bunnan gózlengen nátiyje mınada, “texnika asri”da kásip 
qánigelikleri zárúrshiligin házirden boljaw, jáhán jámiyetshiligi talaplarına uyqas básekige 
shıdamlı kadrlar tayarlaw, tábiy hám anıq pánlerdi tereńlestirip oqıtıw arqalı ekonomikanıń 
innovciyalıq rawajlanıwǵa erisiwden ibarat. 
STEAM táliminiń abzallıǵı sonda, tálim procesine cifrlı texnologiyalar hám 
zamanagóy metodlar tiykarında oylap shıǵarıw, dóretiwshilik qábiletlerin rawajlandırıw 
imkaniyatın beretuǵın aldıńǵı metodologiyalardan paydalanıwdı qollanıw, oqıwshı ózinde 

---

Qaraqalpaqstan 
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin 
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
67