“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında islewdegi mashqalalar hám sheshimler”

 
Ажимов Ерадил - Қорақалпоғистон Республикаси ходимларини қайта тайёрлаш ва 
уларнинг малакасини ошириш худудий маркази «Амалий фанлар ва мактабдан 
ташқари таълим» кафедраси катта ўқитувчиси 
Мактабгача тарбия-узликсиз таълимнинг биринчи босқичи ҳисобланиб, у 
шахсни ҳам жисмонан, ҳам маънан бой, эмоционал тасирчан, одоб-аҳлоқли, иболи ва 
жамиятда фаол инсон сифатида шакллантиришида мустаҳкам асос бўла олади. 
Бу узвий ва кетма-кет тарзда таълим соҳасини ислоҳот қилишда энг долзарб 
масалалардан биридир. Болалар боқчасида таълим-тарбия олган ҳар бир бола мактабга 
борганда мослашиш босқичидан қийналмасдан, ўқишга яхши шароит яратиб 
ўзлаштириб кетиши учун давлат таълим стандартининг талабига жавоб берадиган 
билим, кўникма ва малакалар билан таъминланади. Шу боис, оилада, боқчада болалар 
ҳаётини, уларнинг фаолиятини тўғри ташкиллаштириши катта аҳамиятга эга. 
Мактабгача ёш даври 1 ёшдан 6-7 ёш оралиғини ўз ичига олади. Бу даврда 
болалар бир неча босқичларини босиб ўтади. Бола туғилган пайтда жуда нозик бўлади. 
Кўпроқ ухлайди, аста-секин унинг атрофида ҳаётини изга солиб турган онасини таний 
бошлайди, вақт ўтиб гапиришга ҳаракат қила бошлайди. Уч яшар бола атрофидаги 
нарса ва ҳодисаларни ажрата бошлайди. Боланинг нутқ, гапириш жараёни муҳим 
аҳамиятга молик алоқа воситаси вазифасини бажаради. Ташқи манзаралар айниқса 
уларнинг диққатини ўзига тортади. Кейинчалик секинлик билан аниқ кўриниб турган 
нарсаларга диққати мослашади. Эртакларга қизиқади, уни қизиқиб тинглайди. 
Машина, қўғирчоқ, ҳар хил техник асбоб-ускуналар билан ўйнашни ёқтиради.Бу 
жараёнда болада фақат ақлий ҳаракатлар билан чекланмасдан.яъни,жисмоний ҳатти-
ҳаракатларда ўз аксини топади.
Нарсаларнинг катта-кичиклигини, рангини, қаттиқ-юмшоқлигини ажрата олади, 
расмларга қараб гапириб бера олади. 
Инсон маълум бир фаолият, иш-ҳаракатни бажармай яшай олмайди. Фаолият-бу 
инсоннинг зарурият ва манфаатларини қаноатлантириш билан боғлиқ бўлган ўз ҳолича 
онгли равишда қўйган мақсадларига эришишга, унга жамият ва давлат томонидан 
қўйиладиган талабларни бажаришга йўналтирилган жадал ҳаракатдир. Инсон бутун 
ҳаёти давомида фаолиятнинг асосий уч турини бошидан ўтказади. Улардан биринчиси-
ўйин фаолияти бўлса, иккинчиси-ўқиш фаолияти, учунчиси эса меҳнат ва ижод 
фаолияти ҳисобланади. 
Мактабгача ёшдаги болаларнинг асосий фаолияти ролли ўйинлар ҳисобланади. 
Бу ёшдаги болалар ҳар доим ўйин билан банд бўлади. Ўйин уларнинг зарурияти билан 
боғлик бўлган фаолият шаклидир. Шу боис бу ёшдаги болалар бажарадиган ишлари 
йўқлиги ёки зерикканлиги учун эмас, қизиқувчанлиги туфайли ўйнайди. 
Боланинг ақлий ва жисмоний ривожланишида ўйин катта аҳамиятга эга. Ўйин 
жараёнидаги барча ҳаракатлари унинг руҳиятига таъсир қилади. Бола шахси 
ривожланиши ҳақида гапирганда, «Ўсиш ва ривожланиши» сўзларидан 
фойдаланилади. Бу тушунчалар бир ҳил маънони аңглатмайди. Ўсиш-бу миқдор 
жиҳатдан кўпайишни, каттайишини ифодаловчи тушунча. Ривожланиш деганда эса, 
сифат даражасининг ортиши тушунилади. Шу сабабли оддий иш жараёнга нисбатан 
ривожланиш ҳолати анча мураккаб жараён ҳисобланади. Ривожланиш оддий 

---

Qaraqalpaqstan 
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin 
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
26