Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

бартараф қилиш усуллари. 
Парафинли нефтларни қазиб олиш жараёнида фавворали қудуқларни 
ишлатиш (эксплуатация) учун қувур деворларидан парафин ётқизиқларини 
олиб ташлаш талаб қилинади. Кўтариш қувурларини парафиндан тозалаш учун 
иссиқлик таъсири ёки механик тозалаш (скребка билан) усули қўлланилади. 
Иссиқлик таъсирида кўтариш қувурлари пар, иссиқ нефтъ маҳсулотлари 
билан иситилиб ювилади. Машинага ўрнатиладиган маҳсус пар қурилмаси 
ёрдамида фаввора тўхтатилмасдан қувурлар парланади. Пар қурилмаси орқали 

---

қудуқнинг қувур ташқи бўшлиғига узатилади ва улар кўтариш қувурлари 
орқали чиқади. Эриган парафин нефтъ оқими билан ер юзига чиқади. 
Қувурларни парафиндан тозалаш усули фавворали қудуқларда 
қўлланилади. Ер ости қувурларидаги парафинларни эритиш қудуқларга иссиқ 
нефтъ ёки керосин ҳайдаш йўли билан ҳам амалга ошириш мумкин. Қудуқга 
суюқлик ҳайдайдиган аслаҳа автомашина ёки тракторга уланадиган аравачага 
ўрнатиладиган идиш ўлчагич (мерник) ва насосдан ташкил топган. Нефтни 
иситиш учун қудуқга ҳайдаладиган пар – пар қурилмасидан мерник ўрнатилган 
змеевик орқали ўтказилади. Ер ости қувурларидан парафинни олиб ташлашда 
механик (скребканинг ҳар хил конструкцияси) усули қўлланилмоқда. Ер ости 
қувурларини скребка билан парафиндан тозалаш бурғиланаётган қудуқни 
тўхтатмасдан амалга ошириш мумкин. Скребка қувурларга симларда 
туширилади. Уларнинг пастга ҳаракати ўзининг юк кучи оғирлиги билан, 
юқорига эса чиғир (лебедка) ёрдамида амалга оширилади. Скребкани қудуқ 
оғзи арматурасига қўллашда қудуқга лубрикатор (сальник билан) ўрнатилади 
(17.1-расм). 
Лубрикатор – скребка ва юклар сиғадиган узунликда тайёрланади. 
Ҳозирги кунда қувурлардаги парафинни тозалашда ҳаракатчан оёқли 
ўзгарувчан кесимли скребка кўп қўлланилади (17.2-расм). 
Скребка оёғи кўтариш вақтида ўзининг оғирлик кучи ва қудуқ деворига 
ишқаланиши таъсирида ҳаракатланади. Натижада, уларнинг диаметри қувур 
ички диаметрига тенглашади.