Maxsus qism jamoat xavfsizligi va jamoat tartibiga qarshi jinoyatlar. Harbiy xizmatni o

– dasturiy ta’minot
– boshqaruvchi va ishlov beruvchi dasturlarning 
quyidagilardan iborat majmui: sistema dasturlari (operatsion sistemalar, 
texnik xizmatlar ko‘rsatish dasturlari), amaliy dasturlar (muayyan tipdagi 
vazifalarni yechish uchun mo‘ljallangan dasturlar, masalan matn 
muharrirlari, antivirus dasturlari, ma’lumotlar bazalarini boshqarish 
tizimlari va sh.k.), shuningdek, instrumental dasturlar (dasturlashtirish 
tillari – Turbo C, Microsoft Basic va hokazolar hamda translyatorlar – 
algoritmik va simvolik tillardan mashina kodlariga o‘z-o‘zidan o‘girishni 
ta’minlovchi dasturlar majmui)dan; 
– axborot mulkdori, egasi, axborotdan foydalanuvchining mashi-
nadagi axboroti.
Dasturiy vositalar o‘zlari qanday jismga yozilganligidan qat’i nazar 
intellektual mahsulot hisoblanadi. 
Himoyalangan kompyuter tizimidan qonunga xilof ravishda 
(ruxsatsiz) foydalanish uchun maxsus dasturiy vositalar,
asosan, axbo-
rotdan ruxsatsiz foydalanish, nusxa ko‘chirish, uni o‘g’irlash yoki 
modifikatsiyalashtirishdan muhofaza qiluvchi tizimni buzib kirish uchun 
mo‘ljallangan dasturlardan iborat. 
Apparat vositalari
– ma’lumotlarga ishlov berish uchun qo‘llani-
ladigan texnika vositalari. Ularga ma’lumotlarga avtomatlashtirilgan 
usulda ishlov berish uchun mo‘ljallangan barcha mexanik, elektr va 
246 

---

elektron uskunalar (shaxsiy kompyuter, periferiya qurilmasi va mashina 
axborotining moddiy manbalari) kiradi. 
JK 278
3
-moddasi
mazmunidagi 
maxsus apparat vositalari
degan-
da, axborotdan ruxsatsiz foydalanish, nusxa ko‘chirish, uni o‘g’irlash yoki 
modifikatsiyalashtirishdan muhofaza qiluvchi tizimni buzib kirish uchun 
mo‘ljallangan mexanik, elektromexanik, elektron, optik, lazer, radio, 
radiotexnik, radiolokatsion va boshqa qurilmalar, tizimlar va inshootlar 
tushuniladi.
(«Qonunga xilof ravishda (ruxsatsiz) foydalanish» tushunchasi 
haqida JK 278
2
-moddasi tahliliga qarang. «Kompyuter tizimi» 
tushunchasining mazmuni JK 278
1
-moddasi tahlilida yoritilgan.)