Audit va iqtisodiy tahlil

Bitiruv malakaviy ishi tarkibining qisqacha tavsifi. 
Bitiruv malakaviy 
ishi kirish, 3 ta bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. 
Bitiruv 
malkaviy 
ishining 
birinchi 
bobi 
“Iqtisodiyotni 
modernizatsiyalash sharoitida korxonalarda to‘g‘ri soliqlar hisobi va 
auditining nazariy asoslari”
deb nomlanib, unda to‘g‘ri soliqlar haqida 
tushuncha, ularning byudjet daromadlarini shakllantirishdagi ahamiyati, to‘g‘ri 
soliqlar hisobi, auditining muhim vazifalari va xususiyatlari ochib berilgan. 
Bitiruv malakaviy ishining ikkinchi bobi 
““EXPRESS MAIL 
UNIVERSAL” MChJda to‘g‘ri soliqlar hisobini takomillashtirish”
deb 
nomlanib, unda korxonada daromad solig‘i hisobi hamda yagona soliq to‘lovining 
yuritilishi, to‘g‘ri soliqlar hisobini takomillashtirish chora-tadbirlari ochib berilgan.
Bitiruv malakaviy ishining uchinchi bobi esa “
Xususiy sektor 
korxonalarida soliqlar auditini tashkil qilish va takomillashtirish” 
deb 
nomlanib, ushbu bobda soliqlar auditini rejalashtirish hamda uni tashkil etish 
tartibi, soliqlar auditini o‘tkazish tartibi va uni takomillashtirish chora-tadbirlari 
keltirib o‘tilgan.
Bitiruv malakaviy ishining xulosa qismida 3 ta bobda keltirib o’tilgan 
ma’lumotlar asosida yakuniy xulosalar hamda bugungi kun soliq tizimidagi ba’zi 
muammolarni bartaraf etish yuzasidan takliflar berib o’tilgan.

---

6 
I BOB. IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA 
KORXONALARDA TO‘G‘RI SOLIQLAR HISOBI VA AUDITINING 
NAZARIY ASOSLARI 
1.1
 
. To‘g‘ri soliqlar haqida umumiy tushuncha, ularning byudjet 
daromadlarini shakllantirishdagi ahamiyati 
Iqtisodiy mohiyatiga qarab soliqlar egri va to‘g‘ri soliqlarga yoki bevosita 
va bilvosita soliqlarga bo‘linadi. To‘g‘ri soliqlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri soliq 
to‘lovchilarning o‘zi to‘laydi. Ya’ni soliqni huquqiy to‘lovchisi ham, haqiqiy 
to‘lovchisi ham bitta shaxs bo‘ladi. To‘g‘ri soliq yukini boshqalarga ortish holati 
bu yerda bo‘lmaydi. Bu soliqlarga hamma daromaddan to‘lanadigan va barcha 
mulk soliqlari kiradi. 
To‘g‘ri soliqlardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri daromaddan soliq to‘langanligi uchun 
soliqlar stavkasining kamaytirilishi korxonalar daromadining ko‘p qismini ularga 
qoldirib, invectitsiya faoliyatini kengaytirish imkonini yaratib bozor iqtisodiyotini 
rivojlantiradi. Bu soliqlarning stavkalari ko‘paytirilsa, tadbirkorlik imkoniyatlari 
kamaya borib, iqtisodiy rivojlanishni susaytiradi.
Tashkilot solig'i majburiyatlari to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita soliqlardan 
iborat. To'g'ridan-to'g'ri soliqlar odatda korporativ daromadlar hissasi sifatida 
ifodalanadi, lekin bilvosita soliqlar savdo soliqlari, qo'shilgan qiymat solig'i, aktsiz 
solig'i, mol-mulk solig'i, ish haqi solig'i, import va eksport bojlarini o'z ichiga 
oladi. Ish haqi solig'ini hisobga olmaydigan tashkilotlar uchun bilvosita soliq 
to'lovlari umuman umumiy hajmdagi to'g'ridan-to'g'ri soliq to'lovlaridan oshadi 
(Desai va boshqalar, 2004a)
2
.
Jahon soliq amaliyotida to‘g‘ri va egri soliqlar nisbatiga qarab u yoki bu 
mamlakat iqtisodiyotini rivojlanishi yoki iqtisodiy qiyinchiliklarni borligini tahlil 
qilib berish mumkin. Masalan, AQSHda to‘g‘ri soliqlar salmog‘ining byudjet 
daromadida 90% ga yaqin bo‘lishi bu yerda rivojlangan bozor iqtisodiyoti 
mavjudligidan darak beradi.
2
James R. Hines, in International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition), 2015. 
https://www.sciencedirect.com/topics/economics-econometrics-and-finance/corporate-taxation
 

---

7 
Soliqlar tizimini bevosita va bilvosita soliqlarga tavsiflanishi hamda 
ulaning tarkibini quyidagi 1-rasm orqali aniqroq ko‘rishimiz mumkin: