|
Ikkinchidan,
davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari tomonidan
qonunga rioya qilmaslik holatlarini aniqlash va keng jamoatchilikni xabardor qilish,
ularni jamoatchilik yordamida bartaraf etish, jamiyatda ijtimoiy adolat prinsipini
qo’llab-quvvatlashga imkon beradi.
X-BOB. IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISH VA
LIBERALLASHTIRISHNING O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI VA
USTUVOR YO’NALISHLARI
O’zbekistonda bozor munosabatlariga asoslangan
yangi, mustaqil rivojlanayotgan, o’z xalqi, millati
manfaatlariga xizmat qiladigan milliy iqtisodiyot
shakllanib bormoqda.
Mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishi ko’p
omillarga bog’liq bo’lib, u jarayonni kechishi gohida shiddatli, gohida ziddiyatli
kechadi. Iqtisodiy rivojlanish hech qachon bir tekis, yuqorilab boruvchi chiziq
bo’yicha ro’y bermaydi. Iqtisodiy rivojlanish o’z ichiga yuksalish va inqiroz
davrlarini qamrab oladi iqtisodiyot miqdor va sifat o’zgarishlarini, ijobiy va salbiy
tomonlarni olib notekis yo’nalishdan boruvchi beqaror jarayon sifatida baho berish
mumkin. Shuning uchun ham 2017 yilda qabul qilingan “Harakatlar strategiyasi”da
Iqtisodiyotda tarkibiy
o’zgarishlarni
chuqurlashtirish, milliy
iqtisodiyotning
raqobatbardoshligini
oshirish
101
iqtisodiyotni tarkibiy qismini o’zgartirish hamda uning raqobatbardoshligini
oshirish bo’yicha quyidagi omillarga e’tibor qaratish belgilab berildi:
– milliy iqtisodiyotning mutanosibligi va barqarorligini ta’minlash, uning
tarkibida sanoat, xizmat ko’rsatish sohasi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
ulushini ko’paytirish;
– ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan
yangilash, ishlab chiqarish, transport-kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilma
loyihalarini amalga oshirishga qaratilgan faol investitsiya siyosatini olib borish;
– yuqori texnologiyali qayta ishlash tarmoqlarini, eng avvalo, mahalliy
xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlash asosida yuqori qo’shimcha qiymatli
tayyor mahsulot ishlab chiqarishni jadal rivojlantirishga qaratilgan sifat jihatidan
yangi bosqichga o’tkazish orqali sanoatni yanada modernizatsiya va diversifikatsiya
qilish;
– iqtisodiyot tarmoqlari uchun samarali raqobatbardosh muhitni
shakllantirish hamda mahsulot va xizmatlar bozorida monopoliyani bosqichma-
bosqich kamaytirish;
– prinsipial jihatdan yangi mahsulot va texnologiya turlarini o’zlashtirish,
shu asosda ichki va tashqi bozorlarda milliy tovarlarning raqobatbardoshligini
ta’minlash;
– ishlab chiqarishni mahalliylashtirishni rag’batlantirish siyosatini davom
ettirish hamda, eng avvalo, iste’mol tovarlar va butlovchi buyumlar importining
o’rnini bosish, tarmoqlararo sanoat kooperatsiyasini kengaytirish;
– iqtisodiyotda energiya va resurslar sarfini kamaytirish, ishlab chiqarishga
energiya tejaydigan texnologiyalarni keng joriy etish, qayta tiklanadigan energiya
manbalaridan foydalanishni kengaytirish, iqtisodiyot tarmoqlarida mehnat
unumdorligini oshirish;
– faoliyat ko’rsatayotgan erkin iqtisodiy zonalar, texnoparklar va kichik
sanoat zonalari samaradorligini oshirish, yangilarini tashkil etish;
– xizmat ko’rsatish sohasini jadal rivojlantirish, yalpi ichki mahsulotni
shakllantirishda xizmatlarning o’rni va ulushini oshirish, ko’rsatilayotgan xizmatlar
102
tarkibini, eng avvalo, ularning zamonaviy yuqori texnologik turlari hisobiga tubdan
o’zgartirish;
– turizm industriyasini jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda uning roli va
ulushini oshirish, turistik xizmatlarni diversifikatsiya qilish va sifatini yaxshilash,
turizm infratuzilmasini kengaytirish;
– eksport faoliyatini liberallashtirish va soddalashtirish, eksport tarkibini va
geografiyasini diversifikatsiya qilish, iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarning eksport
salohiyatini kengaytirish va safarbar etish;
– yo’l-transport infratuzilmasini yanada rivojlantirish, iqtisodiyot, ijtimoiy
soha, boshqaruv tizimiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish[52].
Umuman iqtisodiy o’sish murakkab va ko’p qirrali jarayondir. Shu sababli uni
baholash uchun qandaydir bitta ko’rsatkich kifoya qilmaydi, muayyan ko’rsatkichlar
tizimi talab qilinadi. Bu ko’rsatkichlar tizimida buyumlashgan va qiymat ifodasidagi
ko’rsatkichlari bilan farqlanadi.
Iqtisodiy o’sishga ta’sir ko’rsatuvchi omillarni Shartli ravishda ikki guruhga
ajratish mumkin. Birinchi guruh omillar iqtisodiyotning miqdoriy o’sish layoqatini
belgilab beradi, ular taklif omillari deb ham ataladi. Bu omillar quyidagilar:
– tabiiy resurslarning miqdori va sifati;
– ishchi kuchi resurslari miqdori va sifati;
– asosiy kapital (asosiy fondlar)ning hajmi va sifati;
– texnologiya va fan-texnika taraqqiyoti.
Xulosa qilib aytganda kishilik jamiyati taraqqiyoti o’zoq davrlarni bosib
o’tgan, bu davrlarda sosial-iqtisodiy o’zgarishlar sodir bo’lgan va iqtisodiy mehnat
taqsimoti shakllangan. Insonlar yashashi uchun moddiy ne’matlar ishlab chiqarish
jarayonida kuzatishlar olib borib, ishlab chiqarish va xalq farovonligi hali odamlar
o’rganib, bilib ulgurmagan ijtimoiy omillarga hamda, iqtisodiy taraqqiyotning
qonunlariga bog’liq ekan, degan xulosaga kelgan va ushbu qonunlarni o’rganish
hamda ulardan jamiyat taraqqiyoti yo’lida foydalanish zarurligini anglagan.
103
Munosabatlari yo’nalishi eski, o’nqir-cho’nqir
yo’llardan, keng ravon bo’lgan zamonaviy bozor
yo’liga almashdi. Iqtisodiyotda davlat ishtirokini
strategik asoslangan darajada qisqartirish, xususiy
mulkni yanada rivojlantirish va uni himoya qilishga doyir kompleks masalalarni hal
etish - hukumat, davlat boshqaruvi organlari va barcha darajadagi hokimliklar uchun
eng muhim ustuvor vazifa sifatida belgilanmoqda.
Davlatimizda iqtisodiy taraqqiyot yo’lidagi islohotlarni olib borishda davlat
ishtirokini kamaytirish hamda xususiy mulkchilik tizimini yanada takomillashtirish
bo’yicha quyidagi ustuvor yo’nalishlar belgilab olindi:
– xususiy mulk huquqi va kafolatlarini ishonchli himoya qilishni ta’minlash,
xususiy tadbirkorlik va kichik biznes rivoji yo’lidagi barcha to’siq va cheklovlarni
bartaraf etish, unga to’liq erkinlik berish, “Agar xalq boy bo’lsa, davlat ham boy va
kuchli bo’ladi” degan tamoyilni amalga oshirish;
– kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni keng rivojlantirish uchun qulay
ishbilarmonlik muhitini yaratish, tadbirkorlik tuzilmalarining faoliyatiga davlat,
huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat idoralari tomonidan noqonuniy
aralashuvlarning qat’iy oldini olish;
– davlat mulkini xususiylashtirishni yanada kengaytirish va uning tartib-
taomillarini
soddalashtirish,
xo’jalik
yurituvchi
subyektlarning
ustav
jamg’armalarida davlat ishtirokini kamaytirish, davlat mulki xususiylashtirilgan
obyektlar bazasida xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar
yaratish;
– investitsiya muhitini takomillashtirish, mamlakat iqtisodiyoti tarmoqlari va
hududlariga xorijiy, eng avvalo, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni faol jalb
qilish;
– korporativ boshqaruvning zamonaviy standart va usullarini joriy etish,
korxonalarni strategik boshqarishda aksiyadorlarning rolini kuchaytirish;
– tadbirkorlik subyektlarining muhandislik tarmoqlariga ulanishi bo’yicha
tartib-taomil va mexanizmlarni takomillashtirish va soddalashtirish;
Do'stlaringiz bilan baham: | 
