Kaferdasi

Kurs ishining tuzilishi va hajmi:
Ishga kirish oltita paragraf, xulosa va 
takliflar hamda adabiyotlar ro‘yxatidan tashkil topgan bo‘lib uning umumiy hajmi 
49 betni tashkil etadi. 

---

6 
1.
 
Marketing tadqiqotlarini tashkil etishning nazariy asoslari 
 
Marketing tadqiqotlarining asosiy maqsadi bu – bozor tuzilishi va dinamikasi 
qonuniyatlarining umumiy ko‘rinishdagi konsepsiyani ishlab chiqish, ma’lum bir 
korxonaning vazifalari va imkoniyatlarini ishlab chiqarishga samarali moslashishni, 
texnologiyalar va tuzilmalar, shuningdek, pirovard iste’molchi xoxish- istaklarini 
qondira oladigan tovar va xizmatlarni bozorga taqdim etishdir.
Marketing tadqiqotlarining maqsad va vazifalari shuni taqazo etadiki, 
marketing axborotlarini to‘plash, qayta ishlash va tahlil qilishdan iborat. Uni 
maqsadida tovar bozorida joriy muammolarni hal etish va marketinga oid kerakli 
qarorlarni qabul qilish uchun mo‘ljallangan jarayonlar yotadi.
Bozorni tadqiq eishga ko‘ra marketing tadqiqotlari quyidagilar bilan ajralib 
turadi: iste’molchilarni, raqobatchilarni, sotishni, tovarlarni, tovar harakatini, narxni 
va korxonaning ichki muhitini tadqiq qiladi.
Shuning uchun, bozorni tadqiq qilishdan ko‘ra, marketing tadqiqotlarini 
o‘tkazishda ko‘proq axborot to‘plash va vaqt omilini talab etadi. To‘laqonli va 
ob’ektiv marketing axborotlari korxonaning bozordagi muvaffaqiyatini ifodalaydi. 
Har bir marketinga yo‘naltirilgan korxonaning faoliyatini oqilona yuritish, bu uchun 
aniq va samarali qaror qabul qilish uchun quyidagi bilimlar zarur: bozorning 
salohiyati, resurs bilan ta’minlanganligi, xaridor talabi, ularning hoxish va istaklari, 
imkoniyatlari, raqobatdoshlarning niyatlari va harakatlari haqidagi ma’lumotlarga 
ega bo‘lish zarur. Bozorni bilish va undagi jarayonlarga baho bera olish tijorat 
risklarini, qolaversa, noto‘g‘ri qaror qabul qilish natijasidagi yo‘qotish imkoniyatini 
kamaytiradi.
Marketing tadqiqotlari jarayoni (marketing research process) maqsadga 
erishish uchun bosib o‘tiladigan bosqichlar majmuasidan iboratdir. Ularda amalda 
olti turdan iborat bo‘lib: muammoni aniqlash; muammoni hal etishga yondashuvni 
tanlash; tadqiqot rejasini ishlab chiqish; dala tadqiqotlari yoki ma’lumotlarni 

---

7 
to‘plash; ma’lumotlarni qayta ishlash va tahlil etish; hisobotni tayyorlash va uning 
taqdimotidir.
Odatda marketing tadqiqotlari bosqichlari quyidagilarni qamrab oladi:
I. Muammoni belgilash, tadqiqot budjetini hisob-kitob qilish.
II. Axborot manbalarini tanlab olish.
III. Axborot to‘plash va qayta ishlash.
IV. Axborotni tahlili qilish va bashorat qilish.
V. Xulosa va tavsiyalar, marketing tadqiqotlari samaradorligini baholash.
Marketing tadqiqotlari jarayonining rejasi (research desing) – marketing 
tahlilini muvaffaqiyatli o‘tkazish uchun zarurdir. Marketing tahlili muammosini hal 
etish, yoki uning uchun zaruriy axborotlarni to‘plash modellarini aniqlashtirish 
muhim o‘rin tutadi. Shu sababdan marketing rejasi ushbu tadqiqotlarni samarali 
o‘tkazish jarayonida o‘ziga xos ahamiyatga ega. O‘z vazifasini samarali va yuqori 
sifatda bajarishda marketolog birinchi navbatda aniq o‘ylangan marketing tahlil 
rejasini ishlab chiqish zarur bo‘ladi.
Boshqacha qilib aytganda, marketing tahlilining rejasi zaruriy axborotga ega 
bo‘lib, marketing tahlili muammosini hal etishda foydalaniladigan metodlar 
(uslublar)ni aniqlashtiradi.
Marketing tadqiqotlari jarayoni rejasi o‘z tarkibiga quyidagi vazifa yoki 
komponetlarni kiritadi:
1. Zaruriy axborotlarni aniqlash.
2. Tadqiqot izlanish, deskriptiv yoki sabab-oqibat fazalarini ishlab chiqish.
3. O‘lchash va shkalalashtirish jarayonlarini aniqlashtirish.
4. Anketa (so‘rovnoma)ni shakllantirish yoki axborot to‘plashning boshqa uslubini 
aniqlash.
5. Tanlash jarayonini aniqlash va uning hajmini belgilash.
6. Ma’lumotlar tahlilini o‘tkazish rejasini ishlab chiqish. 

---

8