Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

 
Кенэ Франсуа
 
(1694-1774) - франциялик физиократизм оқимининг асосчиси, 
«Табиий тартиб концепцияси», «Соф маҳсулот» «Унумли 
меҳнат» 
тўғрисидаги 
таълимотни 
яратди. 
Ўзининг 
«Иқтисодий жадвал»ида такрор ишлаб чиқаришни ва 
синфларни таҳлил этди, капиталга (доимий ва айланма) изоҳ 
берди. Алмашув эквивалентлиги таълимотини илгари сурди, 
унда бойлик яратилмаслигини исботлади. Бойлик яратишда 
табиатнинг иштирокини тан олди. 
 Фиксинг
— бу ҳар бир валютага талаб ва таклиф 
ҳажмини навбатма-навбат солиштириш орқали валюталарнинг 
банклараро курсини аниқлаш ва қайд этиш жараёнидир. 
Фиктив капитал
– эгаларига даромад (дивиденд ёки 
фоиз шаклида) келтирадиган қимматли қоғозлар; ривожланган 
мамлакатларда маълум даромад олиб туришга ҳуқуқ 
берадиган ҳар хил қимматли қоғозлар; қалбаки, сохта капитал 
(акция, облигациялар). 
Фирма – 
товар ишлаб чиқариш ёки хизмат кўрсатиш 
мақсадида иқтисодий ресурсларнинг ишлатувчи ташкилотдир. 
Мулк эгасининг тавсифига кўра қўйидаги турдаги фирмалар 
мавжуд: давлат, хусусий тадбиркорлик ва капиталистик 
фирмалар, хар бир очиқ холда улар хўжалик фаолиятининг 
асосий мақсади - қолдиқ даромад мулк эгасининг, барча 
тўловлар амалга оширганда кейинги даромадини кўпайтириш, 

---

- 360 - 
киритилган капиталдан олинадиган фойдани ошириш ва 
мехнатдан келадиган даромадни юксалтиришдан иборатдир.
Фирма ички тузилишининг вариантлари: 
Аралаш 
тузилма,
агар бўлинмалардан бири ҳудди унитар корхонадаги 
каби фирма раҳбарияти томонидан тўлиқ назорат қилинса, 
иккинчи бўлинма холдингдаги каби фирма раҳбариятига 
молиявий жиҳатдан қарам бўлса, учинчи бўлинма эса 
операцион мустақилликка эга бўлиб, мультидивизионал 
тузилмадаги каби ўз харажатини қоплаш тамойили асосида 
фаолият кўрсатган тақдирда, юзага келади. 
Мультидивизионал 
тузилма
– маҳсулотнинг хили, савдо маркасига қараб ёки 
жуғрофий белги бўйича ўз харажатини қоплаш ва ўзини ўзи 
молиялаш тамойили асосида фаолият кўрсатувчи ярим мухтор 
ишлаб чиқариш бўлинмаларини ташкил этишни назарда 
тутади. 
Холдинг тузилмаси
– қарорлар қабул қилиш ва 
«агентлар» ҳаракатлари устидан назорат қилиш жараёнини 
имкон қадар марказлашган тизимдан чиқаришни ўзида намоён 
этади. 
Унитар тузилма –
ҳукмронлик муносабатларининг 
максимал даражада марказлашувини назарда тутади.