‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o L iy va o r t a m a X s u s t a ’l im V a z ir L ig I sh. J. Ergashxo‘jayeva innovatsion marketing

Tovar raqobatbardoshligi. 
Tovarni xarid qilish jarayonida tan- 
lovni am alga oshirar ekan, xaridor bu tovarni m azkur bozordagi 
unga o ‘xshash b o ig a n boshqa tovarlardan ajratib turuvchi xislatla-
1 
Abduxalilova L. T.
In tern et m arketing. — T.: T D IU , 2011. — 265-b.
90

---

uni belgilab beradi. A ynan shu tovarni sotib olar ekan, xaridor slm 
luriqa uning jozibadorligini, o ‘zining m uayyan ehtiyojini qondirish 
darajasini ham da bu tovarni sotib olish va undan foydalanish bilan 
b o g iiq b o ‘lgan xarajatlarga tayyorlik darajasini baholaydi.
X aridorning m uayyan ehtiyojlarini qondirishda raqobatchi tovar- 
larga nisbatan uning ustunligini ta ’m inlovchi sifat va qiym at tavsif­
nomalari y ig ‘indisi tovarning raqobatbardoshlik darajasini belgilab 
beradi.
Elektron tijoratning rivojlanishi, bozorlarning globallashuv ten­
densiyalari kuchayishi raqobatni kuchaytiruvchi m anbalardan biri 
b o iib xizm at qiladi. U ning o ‘sishi korxonalar oldiga o ‘z tovarlari 
raqobatbardoshligini oshirish, ularning raqobatli ustunligini yaratish 
vazifasini q o ‘yadi.
U stunlik taqqoslagandan seziladi, shuning uchun nisbiy tavsifno- 
ma hisoblanadi va turli om illar bilan izohlanadi. U stunlik om illari- 
ni ikkita keng toifaga taqsim lash m um kin: tashqi va ichki raqobatli 
ustunlik. U lar tovar va firm aning o ‘z raqobatchi lari bilan kurashish 
qobiliyatini tavsiflaydi.
Tashqi raqobatli ustunlik tovarning «bozor kuchi»ni aks ettira- 
di. B u kuch uni raqobatchilarga nisbatan qim m atroq narxda sotish 
va unga o ‘xshash boshqa tovarlardan norozi xaridorlar ehtiyojlarini 
qondirish im koniyatini asoslab beradi. Ichki raqobatli ustunlik esa 
tovar tannarxi raqobatchilarga nisbatan pastroq b o ‘lib, m ahsuldorlik 
yuqoriligi va ishlab chiqarish xarajatlaridagi ustunlikka asoslanadi.
Shunday qilib, tovar raqobatbardoshligi uning iste’m olchilar 
uchun jozibadorlik darajasi sifatida k o ‘rib chiqilishi m um kin bo ‘lib, 
bu ularning bir qator talablari m ajm uyini qondirish im koniyatini 
belgilab beradi. X aridor tovardan foydalanish natijasida undan oli- 
nuvchi foydali sam arani va uni sotib olish va ekspluatatsiya qilish 
bilan b o g ‘liq xarajatlarni baholar ekan, tovarni tanlab olishni asos­
lab beradi. Shu sababdan tov ar raqobatbardoshligi iste’m olchi to ­
m onidan tovar narxi, sifati va unga k o ‘rsatiladigan servis darajasini
91

---

taqqoslash y o ‘li bilan aniqlanadi. Tovarning marketing m uhiti kabi 
k o ‘rsatkich ham taqqoslanishi lozim.
Tovarning raqobatbardoshlik va jozibadorlik omillarini aks etti- 
ruvchi tasnifiy sxemani narx-sifat-serv is-m ark etin g muhiti zanjiri 
sifatida ifodalash m um kin (6.1-jadval).
6.1-jadval