«Ўзбекистон темир йўллари» датк

2.5. Zo’riqtirilgan armaturali qovurg’ali uzlukli oraliq qurilmalar 

 

Oddiy 

temirbetondan 

qilingan 

temirbeton 

oraliq 

qurilmalarda, 

armaturalarda  hisobiy  qarshiliklarga  yaqin  bo’lgan 

σ

s

  kuchlanishlarga 

erishilgach,  cho’zilgan  zona  betonida  yoriqlarning  sezilarli  ochilishida, 

armaturaning korroziyasiga olib keladigan ko’ndalang yoriqlar vujudga keladi. 

Yoriqlarning  vujudga  kelishini  oldini  olish  uchun  armaturani  oldindan  (tashqi 

yuklar  qo’yilgunigacha)  zo’riqtiriladi.  Shu  o’rinda  betonning  tashqi  yukdan 

cho’zilgan zonasida siquvchi, armaturada esa cho’zuvchi kuchlanishlar vujudga 

keladi.  Bunday  konstruksiyalarda  tashqi  yuklar  qo’yilganidan  so’ng  siqilgan 

beton  o’ramlari  yukdan  bo’shatiladi,  bunga  esa  tashqi  yukning  barchasi  yoki 

sezilarli  qismi  sarflanadi,  va  faqat  shundan  so’nggina  unda  cho’zuvchi 

kuchlanishlar,  tashqi  yuklar  yanada  ortganida  esa  –  yoriqlar  ham  vujudga 

kelishi mumkin. 

Egiluvchi elementlarda betonning oldindan zo’riqtirilishi, tashqi momentga 

ishorasi bo’yicha qarama-qarshi bo’lgan eguvchi momentni yaratish maqsadida, 

ekssentrik  qilib  bajariladi.  Oldindan  zo’riqtirilgan  oraliq  qurilmalarda  eng 

yuqori  samaraga  yuqori  mustahkamli  armatura  va  balandroq  sinfli  betonlarni 

ishlatish  orqali  erishiladi.  Ushbu  holatda  po’lat  sarfini  1,5...2  baravar 

kamaytirish  va  shu  bilan  bir  vaqtning  o’zida  beton  sarfini  10...15%  ga 

kamaytirishga  erishiladi.  Shu  bilan  birga  oldindan  zo’riqtirilgan  oraliq 

qurilmalarni  yasash  mahsus  moslamalarni  talab  qilib,  yasalish  mehnat  sarfi  va 

qiymatini  oshiradi.  Shu  tufayli  temir  yo’l  ko’priklari  uchun  oldindan 

zo’riqtirilgan temirbetondan qilingan oraliq qurilmalar 16...34 m oraliqlardagina 

iqtisodiy jihatdan asoslangandir. 

Betonda  oldindan  zo’riqishlarni  sodir  qilish  uchun,  ikkita  usuldan 

foydalaniladi: buyumning betonida taranglash hamda mahsus tirgak-stendlarda 

taranglash.  Hozirgi  vaqtda  tirgak-stend  usuli  butunicha  tashiladigan  oraliq 

qurilmalar uchun asosiydir. 

Betonni  ikki  o’qli  siqilishidan  (vertikal  tekislikdagi  bo’ylama  va 

ko’ndalang 

yo’nalishda) 

keng 

foydalaniladi

.  Тemirbeton  ko’prik 

konstruksiyalariga  yoriqbardoshligiga  ko’ra  yuqori  talablar  qo’yiladi.  QMQ 

2.05.03-98  da  temir  yo’l  oraliq  qurilmalari  uchun,  har  biri  yoriqlarning  paydo 

bo’lish  ehtimoliga  mos  bo’lgan,  uchta  toifadagi  yoriqbardoshlik  ko’zda 

tutilgan: 2a toifasida (simli armaturaga ega temir yo’l oraliq qurilmalari uchun) 

betonning  cho’zilgan  zonasida