Ona tili darslik

I  z  o  h:  q  va  k  undoshi  bilan  tugagan  ayrim  so‘zlarga  egalik  qo‘shimchasi 
qo‘shilganda  q  va  k  tovushlari  asliga  muvofiq  aytiladi  va  yoziladi:  ishtiroki, 
ishtiyoqi, zavqi, shavqi, choki, cheki. 
7)  og‘iz,  qorin,  o‘rin,  singil,  ko‘ngil,  burun,  shahar  kabi  so‘zlarga  egalik 
qo‘shimchalari qo‘shilganda, ikkinchi bo‘g‘indagi i, u, a unlilari talaffuzda tushib 
qoladi 
va 
shunday 
yoziladi: 
og‘iz+im=og‘zim, 
qorin+im=qornim, 
o‘rin+im=o‘rnim,  singil+im=singlim,  ko‘ngil+im=ko‘nglim,  burun+im=burnim, 
shahar+im=shahrim (bu so‘z shaharim tarzida aytilishi va yozilishi ham mumkin. 
Bu ikki holat tilda parallel ishlatiladi.); 
8)  adabiy  tilda  jo‘nalish  kelishigining  –ga  qo‘shimchasi  shakli  qabul 
qilingan.  Ba’zan  bu shakl  –ka,  -qa  tarzida  eshitiladi.  Masalan:  bilakka, go‘dakka, 
qishloqqa, toqqa kabi. Ko‘rinib turibdiki, so‘z   q  yoki  k  undoshi bilan tugaganda 
jo‘nalish  kelishigi  –qa,  -ka  shaklini  olyapti.  Og‘zaki  talaffuzda  so‘z  qanday 
tovushlardan tashkil topgan bo‘lsa, bu tovushlar yozuvda ham shu tovushlarga mos 
harflar bilan aks ettirilyapti.  
9)  q  va  k  undoshi  bilan  tugagan  fe’l  shakllariga  ravishdosh  hosil  qiluvchi             
–gach  qo‘shimchasining  –qach  va  –kach  variantlari  qo‘shilib,  chiqqach,  ekkach 
tarzida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi; 
10)  rus  tilidan  o‘zlashgan  kiosk,  disk  so‘zlari  o‘zbek  tilida  kioska,  diska 
tarzida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi; 
11)  o‘zlashma  rama,  para,  minuta,  sekunda,  konfeta  kabi  so‘zlarning 
oxiridagi a unlisi o‘zbek tili og‘zaki nutqida talaffuz etilmaydi va yozuvda ham aks 
ettirilmaydi (rom, par, sekund, minut, konfet kabi). 

---

 
 
42 
12) o‘zlashma shyotka, podnos so‘zlari esa cho‘tka, patnis tarzida aytiladi va 
yoziladi. 
13)  u,  bu,  shu,  o‘sha  olmoshlariga  –da,  -dan,  -ga,  -gacha,  -cha 
qo‘shimchalari qo‘shilganda i tovushi qo‘shib aytiladi va shunday  yoziladi: unda, 
undan, ungacha va hokazo. 
14)  zachyot,  syujet,  sentyabr  so‘zlari  og‘zaki  nutqda  zachot,  sujet,  sentabr 
tarzida talaffuz qilinadi va talaffuzga mos shaklda yoziladi. 
Fonetik  tamoyil  yozuvni  jonli  talaffuzga  yaqinlashtiradi,  ular  o‘rtasida 
umumiylikni vujudga keltiradi. 
Demak,  fonetik  tamoyilga  ko‘ra  yozuvda  talaffuzdagi  tovushga  muvofiq 
keladigan, aynan mos tushadigan harf qo‘llanadi.