Муќаддима

 
Atmosfera havosi ifloslanishining suvga va iqlimga ta’siri 
Atmosfera  havosi  tarkibidagi  zararli  chiqindilar  (changlar,  tutunlar,  kanserogen 
moddalar, metall birikmalari) ochiq suv havzalariga katta salbiy ta’sir ko’rsatadi. 
Tabiatda suvning tabiiy aylanishi (bug’lar-yog’ingarchiliklar-suv) doimiy bo’lib, 
daryo va ko’llarni, dengiz va okeanlarni, er osti suvlari va atmosfera havosini to’yintirib 
turadi.  Demak,  atmosfera  tarkibi  qancha  chang  va  zaharli  gazlar  bilan  ifloslangan 
bo’lsa,  ular  yog’ingarchiliklar  tufayli  erga  kelib  tushadi  va  salbsy  o’zgarishlarga  olib 
keladi. 
Atmosfera  havosining  antropogen  ifloslanishi  tufayli  mintaqaviy  iqlim 
o’zgarishlari, ya’ni iqlimning elementlari (bosim, harorat, namlik, yog’ingarchiliklar)da 
ham salbiy o’zgarishlar sodir bo’ladi. Hozirgi paytda atmosfera havosining antropogen 
ifloslanishi  natijasida  shahar  iqlimining  uning  atrofidagi  joylardagi  iqlimidan  farqi 
borligi aniqlangan. Masalan, shaharlarda ularning atrofiga qaraganda havo kondensasiya 
yadrolari va zarrachalarining miqdori. 10 baravar ko’p, bulutli kunlar yozda 5-10% ga, 
qishda tumanlar 80-100% ga, yomg’ir va yog’inarchilik kunlari 10% ga, yillik o’rtacha 
harorat  esa  1%  dan  yuqori  bo’lmoqda.  YAlpi  Quyosh  ridiasiyasi  15-20%  kam, 
ul`trabivafsha  nurlari  yozda  5%,  qishda  30%  kam,  quyoshli  kunlar  esa  5%  ga  kam 
bo’ladi. Masalan, Samarqand shahrida uning atrofiga nisbatan bir yilda 6 marotaba ko’p 
tuman tushgan va 11 mm yog’in ko’proq yoqqan. 
Misol  tariqasida  shuni  ham  qayd  kilish  kerakki,  bitta  reaktiv  samolyot 
yoqilg’isining kariyb 4%ni atmosfera havosiga chiqaradi. Atmosfera havosi tarkibidagi 
SO
2
  miqdorining  ortib  borishi  sayyoramiz  haroratini  ko’tarilishiga  sabab  bo’lmoqda. 
Agar  keyingi  yuz  yil  davomida  atmosfera  havosiga  yiliga  4  mlrd  t  SO
2
  chiqarilgan 
bo’lsa,  hozirgi  paytda,  yiliga  14  mlrd  t  SO
2
  chiqariladi.  Ahvol  shu  tarzda  davom 
yetadigan  bo’lsa,  atmosfera  havosi  tarkibidagi  SO
2
  ning  miqdori  15%  dan  25%  gacha 
oshadi  va  natijada  o’rtacha  harorat  0,5
0
  S  ga  ko’tariladi.  Bu  esa,  uz  navbatida, 
muzliklarning erishiga va turli xil salbiy oqibatlarni keltirib chiqaradi.