“transport tizimlari va inshoatlari” kafedrasi “Qurilish materiallari va buyumlari”

1. Murakkab kurilish korishmasi tarkibini tanlash 
Murakkab qurilish qorishmasi tarkibini tanlash deganda, qorishma tayyorlash 
uchun kerak bo‘ladigan materiallar (sement, suv, qum mineral va sirtaktiv 
qo‘shimchalar)ning o‘zaro nisbatini to‘g‘ri tanlash tushuniladi. Nisbatlar to‘g‘ri tanlansa, 
talab qilinadigan darajada yoyiluvchan va belgilangan muddatda zarur mustaxkamlikka 
erishadigan qorishma xosil bo‘ladi.

---

Murakkab qorishmaning tarkibi odatda uning talab qilingan markasiga, sementning 
aktivligi va qorishmaning yoyiluvchanlik darajasiga qarab tanlanadi. Dastlab 
qorishmaning taxminiy tarkibi xisoblab chiqiladi, so‘ngra namuna-qorishma tayyorlash 
yo‘li bilan suv sarfi aniqlanadi.
2. Murakkab korishmaning tarkibini xisoblash 
Murakkab qorishmaning tarkibini xisoblash uchun quyidagi ma’lumotlarni bilish 
kerak; qorishmaning markasi R
qor
, yoyiluvchanlik darajasi, sementning aktivlik darajasi R
s 
va to‘kma zichligi 
R
t
, mineral qo‘shimchaning turi, mineral qo‘shimcha xamirining 
zichligi.
Dastlab zarur markada qorishma xosil qilish uchun 1 m
3
qumga qancha sement 
qo‘shish kerakligi xisoblab chiqiladi, so‘ngra qorishma qolipga qulay joylashadigan va 
qatlamlanmaydigan bo‘lishi uchun unga kancha mineral qo‘shimcha qo‘shish kerakligi 
(oxak yoki gil xamirining miqdori), taxminiy suv sarfi aniqlanadi.
1 m
3
qumga aralashtiriladigan to‘kma bo‘sh xolatdagi sement sarfi massasi 
Q
s 
(kg) 
quyidagi formula yordamida topiladi:
Q
s
=R
qor
·1000 / K· R
s
; (kg) 
bu yerda, R
qor
 — qorishmaning belgilangan markasi, 0,1 MPa;
R
s 
— plastik qorishmadan tayyorlangan namunalarni sinashda 
sementning aktivligi, MPa;
K—koeffitsient 
(qorishmaga 
portladsement 
ishlatilganda 
K=1; 
qorishmaga pussolan sement yoki toshqolli portlandsement ishlatilganda K = 0,88).
1 m
3
qumga sarflanadigan sement xajmi 
V
s 
(m
3
) quyidagi formuladan aniqlanadi: