Jizzax davlat pedagogika instituti husnixat va savodxonlikni takomillashtirish tanlov fanidan

§ 2. Talabalar ilmiy ishlarining shakllari. 
Maqsad va vazifalari 
Oliy o`quv yurtlari talabalarining ilmiy-tadqiqot ishlari asosan uchta 
maqsadni amalga oshirishga, ya’ni talabalarda bilim va malakalarni 
takomillashtirishga, uzluksiz bilim dish odatini shakllantirishga hamda 
pedagogika yoki xususiy metodika bo’yicha ilmiy tadqiqot ishlari olib borish 
iqtidorini tarkib toptirishga qaratilgandir. Talabalarning ilmiy ishlari ikki xil 
bo’lib, birinchisi bevosita ta’lim jarayonida bajariladigan o’quv tadqiqot ishlarini 
va ikkinchisi ta’lim jarayonida tashqaridan olib boriladigan ilmiy tadqiqot 
ishlaridan iboratdir. Ammo ta’lim jarayonidan tashqari olib boriladigan ilmiy 
tadqiqot ishlari ta’lim jarayonida bajariladigan o’quv-tadqiqot ishlarining tabiiy 
davomi hisoblanadi. Boshqacha aytganda, o’quv-tadqiqot ishlari ilmiy-tadqiqot 
ishlariga tayyorlanish bosqichidir, talabalarni ilmiy izlanishlarga o’rgatishning 
dastlabki shaklidir. 
Ma’ruza vaqtida tug’iladigan savollarga javob topish, vujudga keladigan 
muammolarni hal etish, laboratoriya mashg’ulotlarida turli topshiriqlarni bajarish 
talabalarda ilmiy ishlar olib borish iqtidorini ostiradi. O’quv-tadqiqot ishlarini 
muntazam ravishda tashkil etish, talabalarning ilmiy to’garaklarda ma’ruzalar 
tayyorlashi, konferentsiyalarda qatnashishi, kafedralarning ilmiy rejalarini 
bajarishda yordamlashuvi, maktabda miv-tadqiqotlar olib borishi, kurs va diplom 
ishlari yozishda murakkab vazifalarni bajarishlariga mustahkam zamin 
tayyorlaydi. Shuning uchun o’quv- tadqiqot ishlari talabalar bilimini boyitishning, 
umuman, har tomonlama yetuk mutaxassislar tayyorlashning g’oyat muhim va 
samarali vositasi hisoblanadi. Bunda talabalarning o’quv- tadqiqotishlarini 
tanlagan biror muammo bo’yicha sistemali yo’lga qo’yishi yaxshi natija beradi. 
Oliy maktablarning filologiya fakultetlarida talabalarning o’quv-tadqiqot 
islilari quyidagi usullarda olib boriladi: 
a)
o’qituvchi tomonidan ma’ruza va araaliy mashg’ulotlarda talabalarga 
berilgan individual topshiriqlarning bajarilishini nazorat qilish; 
b)
talabalarni maxsus seminar, maxsus kurs, maxsus amaliyotni o’tish 
jarayonida tadqiqot metodlari bilan qurollantirish; 
v) talabalarni tadqiqot xarakteridagi referativ, kurs va diplom ishlari bilan 

---

7 
ta’minlash; 
g) pedagogik amaliyot vaqtida III-IV-V kurs talabalnritf/i o’quv jarayoni 
yoki o’quvchilarni tarbiyalash ishlari bilan bog’liq aniq masalalarni ijodiy 
o’rgatish; 
d) eng qobiliyatli talabalarni individual reja asosida maxsus ilmiy-nazariy 
muammolarni o’rganishga jalb etish va hokazolar. 
Talabalar ilmiy-tadqiqot ishlari ularning o’quv-tadqiqot ishlari bilan qo’shib 
olib boriladi va u o’quv tadqiqot ishlarining yakuni hisoblanadi. Ilmiy-tadqiqot 
o’quv jarayoni paytida quyidagi shakllarda amalga oshiriladi: 
1.
Tanlangan mavzu asosida tanlangan adabiyotlar ro’yxatini tuzish va referat 
tayyorlash. Bu talaba ilmiy-tadqiqot ishining sodda shaklidir. Bu shakl talabani 
mustaqil ishlarga o’rgatadi. 
2.
Talabalar ilmiy-tadqiqot ishining yana bir shakli —kurs va diplom ishlarini 
bajarish jarayonida ilmiy tadqiqot ko’nikmalarini singdirishdir. Bu shakl bevosita 
o’quv jarayoni bilan bog’langan bo’lib, u ommaviy harakterga ega. Chunki, u 
talabalarning hammasini qamrab oladi. 
3.
Ilmiy rahbar va kafedra topshirig’iga binoan individual reja asosida ilmiy-
tadqiqot ishlarini olib borish, bu shakl talabaning nazariy bilimini 
mustahkamlashga ko’maklashadi. 
4.
Talabalar ilmiv-tadqiqot ishlarini tashkil etishning muhim shakllaridan 
yana biri —ularning davlat byudjeti va xo’jalik shartnomalari mavzularidagi 
ishlarga qatnashishlaridir. Ilmiy tadqiqot ishining bu shakliga asosan, yuqori kurs 
talabalari jalb etiladi. 
5.
Talabalar ilmiy jamiyatilling eng omniaviy shakli kafedra qoshidagi ilmiy 
to’garaklar hisoblanadi, chunki u talaba ilmiy qarashini shakllantirishda asosiy rol 
o’ynaydi. Huddi ana shu to’garaklarda talabalar olimpiadalari, turli musobaqalar, 
talabalar konferentsiyalari qatnashchilari va g’oliblari shakllanib etishadi. 
6.
Ilmiy-tadqiqot ishining natijasi asosida maxsus seminarlarda va 
konferentsiyalarda axborotlar bilan chiqish hamda kurs, diplom-va ilmiy ishlar 
ko’rigida qatnashish. 
Talabalarning institutdagi ilmiy-tadqiqot ishi shu shakl bilan yakunlaiiadi va 
uning faoliyatini baholash uchun xizmat qiladi. 
Talabalarning 
ilmiy-tadqiqot 
ishlari 
to’garaklar 
mashg’ulotlarida, 
konferensiyalarda o’qituvchi bilan hamkorlikda talaba tomonidan bajariladi. 
Talabalarning ilmiy-tadqiqot ishlarini tashkil etish vazifasi talabalar ilmiy 
jamiyatiga yuklatilgan. Bn bu jamiyatning turli bo’limlarida talabalarning 
tadqiqot ishlari olib borish ko’nikmalarini egallaydilar va ayni vaqtda o’z 
mutaxassislari bo’yicha olingan bilimlarini chiuqurlashtiradilar. Talabalar ilmiy 
jamiyatida qatnashish talabalar uchun mustaqil ilmiy izlanishlarning ilk bosqichi 

---

8 
bo’lib, keyinchalik ularda ilmiy ishga jiddiy qiziqish uyg’otadi. 
Talabalar ilmiy jamivatining maqsad va vazifalari quyidagilardan iborat: 

talabalar ilmiy to’garaklarning ishi;

talabalar konstruktorlik byurosi ishi;

lektorlik ishi; 

o’rta maktablarda turli fan to’garaklariga bahbarlik; talabalar ilmiy 
konferentsiyalarida ishtirok etishni uyushtirish; 

talabalar ilmiy ishlarining ko’rik va konkurslarida hamda olimpiadalarida 
qatnashishini tashkil qilish va hokazolar. 
Talabalarning ilmiy ishlarini yanada jonlantirish va takomillashtirish, sifatini 
oshirish maqsadida oliy o’quv yurtlarida talabalarning ilmiy-tadqiqot ishlari 
jamiyati tuzilishi mumkin. Bu jamiyatning asosiy maqsad va vazifalari 
quyidagilardan iborat: 
