Ayupov Ravshan Hamdamovich – Тоshkent Moliya instituti, «Ekonometrika va raqamli iqtisodiyot»

The Boston Consulting Group
) ga murojaat 
qilsak, raqamli iqtisodiyot deganda quyidagini tushunishimiz mumkin: 
“
Iqtisodiy tizimning barcha ishtirokchilari - alohida insonlar, firma va 
kompaniyalar hamda davlat tomonidan online va innovatsion raqamli 
texnologiyalarning keng miqyosda ishlatilishi iqtisodiyotni raqamlashtirish yoki 
raqamli elektron iqtisodiyot jarayonidir
”.
Ko’pchiligimiz raqamli iqtisodiyotdagi transformatsiyalarning, shu 
jumladan, davlat boshqaruv jarayonidagi interaktiv hizmatlar, biznes modellar, 
yangi bozorlar hosil bo’lishi, yangi turdagi hizmat turlari paydo bo’lishining 
guvohi bo’lib turibmiz. Raqamli iqtisodiyotning xarakterli ko’rsatgichlari 
sifatida yangi ishlab chiqarish usullarini (
pear-to pear production
), ommaviy 

---

Давлат статистика қўмитасининг “Ўзбекистон статистика ахборотномаси” илмий электрон 
журнали.
2019 йил, 1-сон 
3 
hamkorlikni, ommaning intellectual mulkka egalik qilishini, iste’mol 
modellaring o’zgarishini (
sharing economy
) va ochiq mehnat bozorini keltirish 
mumkin. Ammo, hozirgi paytda raqamli iqtisod (
internet-savdo, internet-
hizmatlar, kontentlar, elektron to’lov va boshqalar
)ning O’zbekiston 
Respublikasi yalpi milliy daromadidagi hissasi 1% ga ham bormaydi. Lekin 
ko’pchilik horijiy mamlakatlarning rivojlanish tendentsiyalari shuni 
ko’rsatadiki, yuqorida ko’rsatilgan bozorlar kelajakda tezlik bilan rivojlanib 
ketadi /1-3/. Bundan tashqari, to’rtinchi sanoat revolyutsiyasi va 4.0 industriya 
texnologiyalari bilan bog’liq bo’lgan texnologik o’zgarishlar, ya’ni, ommaviy 
robotlashtirish, qo’shimcha va virtual reallik texnologik platformalari hamda 
3D-printerlar texnologiyalari ushbu jarayonni yanada tezlashtiradi.
“Aqlli korxonalar”, “aqlli uskunalar”, “aqlli texnologiyalar” va “aqlli 
robotlar” kabi tushunchalarining jahon bo’ylab tarqalishini amalga oshirgan 
holda, to’rtinchi sanoat inqilobi global darajada virtual va moddiy tizimlarning 
bir-biriga o’zaro ta’sirini amalga oshiradi. Bu esa o’z navbatida mahsulotlarning 
to’liq moslashuvchanligiga hamda yangi operatsion modellar yaratilishiga olib 
keladi. Bundan kelib chiqqan holda 4.0 Industriyani iqtisodiyot barcha 
tarmoqlarining raqamli transformatsiyasi deb ham tushunish mumkin. Shuning 
uchun ham kelajakda davlat va korporativ boshqaruvda bu holatlarni hisobga 
olish zamona talabi bo’lib qoldi. Raqamli iqtisodiyot va 4.0 Industriyaning 
davlat miqyosda joriy qilinish yo’nalishlariga misol sifatida quyidagilarni 
ko’rsatishimiz mumkin: 

Professional hizmatlar – on-demand professional services – buxgalter 
hizmatlari, dizaynar hizmatlari, maslahatchilar, tarjimonlar va boshqalar. 

Jamoaviy moliyalashtish – collaborative finance – kraudfunding 
(
crowd-funding
), o’zaro kreditlash (
peer-to-peer lending
) 

Uyda ko’rsatiladigan hizmatlar – 
on-demand household services

Uy-joydan birgalikda foydalanish (
peer-to-peer accommodation
) 

Transportdan birgalikda foydalanish (
peer-to-peer transportation
) 
Raqamli iqtisodning yana boshqa bir hizmatlari, shu jumladan, big data, sun’iy 
intellect, mashina vositasida ta’lim berish, fintex, sharing ekonomy, virtual 
reallik, to’ldirigan reallik, kraudsorsing, kraudfunding, blokcheyn va bulutli 
texnologiyalar ham kelajak iqtisodiyotida va davlat boshqaruvida hal qiluvchi 
ahamiyat kasb etishini hayotning rivojlanish tendentsiyalari yaqqol ko’rsatib 
turibdi. Masalan, kraudsorsing va kraudfunding texnologiyalari davlat va 
nodavlat 
kompaniyalarning 
oyoqqa 
turib 
olishini, 
rivojini 
va 
raqobatbardoshliligini ta’minlash uchun hizmat qiladi. Agarda kraudsorsing 
jamoaviy tafakkur bo’lsa, kraudfunding jamoaviy moliyaviy mablag’lar yig’sh 

---