Ноябрь 2020 10-қисм Тошкент амалга оширишга ёрдам берадиган ёки танлов доирасини ва фикрларни сезиларли даражада
аниқлашга қаратилган тасвир шакллантирилади.
5. Сўздан амалгача. Шундай қилиб, биз бирор нарса тўғрисида қарор қилдик ёки би-
рор нарсани танладик. Энди сиз ўзингизни синаб кўришингиз керак. Бунинг учун турли
ўқув-гуруҳлари бўлган кўплаб ихтисослашган мактаблар ва курслари мавжуд бўлиб, улар
сизга транспорт воситаларини механикасидан тортиб, тадбиркорликкача ўзингизни синаб
кўриш имкониятини беради. Мазкур таълим муассасаларининг аксарият қисмида дарслар
бепул амалга оширилади.
6. Захира аэродроми. Сизни ўзингиз хоҳлаган аниқ танловингиз бўлиши билан бирга ҳар
ҳолда қўшимча равишда эътиборга олишингиз керак бўлган касбингиз ҳам бўлиши керак.
Ҳаётни олдиндан айтиб бўлмайди чунки ҳар қандай нарса юз бериши мумкин. Шу боис,
танлаган университет ва йўналишингизга қобилиятларингиз мос келмаганлиги сабабли
кира олмай кўнглингизда жароҳат ҳосил бўлади. Сиз шунчалик эрталаб уйғонишингиз
мумкин ва ўзингизни танловингиздан ҳафсалангиз пир бўлиб, уни ўзгартиришга ҳаракат
қилинг.
7. Қарор фақат мустақил равишда амалга оширилади. Ота-онангиз томонидан берила-
диган маслаҳатлар фойдали лекин уларни фикри якуний қарор бўлмаслиги керак. Пси-
хологларнинг таъкидлашича, биз кўпинча атроф-муҳитга, қариндошлар, ўқитувчилар,
дўстларимизга эътибор қаратамиз. Одатда бундай вазиятда иккита йўлдан борамиз яъни
уларнинг фикрига амал қиламиз ёки аксинча. Ўзи ўсмир учун нима керак? Масалан, она
бутун ҳаёт давомида ўқитувчилик фаолияти билан шуғулланди лекин у бу фаолиятидан
аллақачон воз кечиш керак эди. Энди ўзи хоҳлаган нарсасига қизи орқали эришишига
ҳаракат қилади. Бундай вазиятда қандай йўл тутиш керак? Қарорни тинчлик йўли билан
қабул қилишга ҳаракат қилинг. Масалан, рақс ўқитувчиси ёки химия ўқитувчилигидан
қайси бирини танлашингиз учун ота-онангиз ва дўстларингизнинг маслаҳатларига амал
қилинг. Барибир якуний қарорни ўзингиз қабул қилишингиз лозим.
8. Касб танлашда оилавий анъанани давом эттириш шарт эмас. Сиз ўзингизни ишингиз
ундаги имкониятлар қулайликлар шунинг билан бирга фарзандингиз учун муваффақиятли
мартаба ҳақида олдиндан башорат қилиб гапиришингиз мумкин. Агар фарзандингиз сизни
ёки отасини касбини давом эттирмоқчи бўлса бу жуда яхши. Лекин мажбур қилишнинг
ўзи нотўғри. Агар инсон ўзи ёқтирмаган иши билан бутун ҳаёт давомида шуғуллангандан
кейин ўзини бахтсиздек ҳис қилади.
Шунингдек психологлар касбга кўникиш даври ҳақида ҳам тўхталиб ўтиб
1
одатда учта
характерли босқич бўйича борадики, уларнинг ҳар бири педагоглар учун жуда муҳим ху-
сусиятларга эга. Касбга кўникишнинг:
биринчи тайёрлов босқичи – таништириш бўлиб, ўзининг атроф-муҳитдаги янги роли-
ни англашдан иборат. У танланган касб бўйича муайян малака олишга қарор қилингандан
бошланади ва ишлаб чиқариш таълимига дастлабки назарий тайёргарлик даврида ўқув уста-
хоналари ҳамда билим юрти билан танишиш даврида давом этади. Касбга кўникишнинг
бу биринчи босқичида қабул қилинган қарорнинг тўғрилигини ўсмир ўзи баҳолайди касб-
га, ишлаб чиқаришга, курсдошлар ва ўқитувчилар билим юрти ва корхонага муносабати
вужудга келади. Ўсмир ўз келажагига назар ташлайди ҳамда танлаган касбида қандайдир
жозибали ва қандайдир хунук томонларни кўради. Болаликда уйғонган, қизиқтирган
соҳалар ҳақидаги ўй хаёллари барбод бўлади, ҳамда янги умид ва интилиш пайдо бўлади.
иккинчи тайёрлов босқичи – ижтимоий умумий ва махсус предметлар хамда ўқув уста-
хоналарида ишлаб чиқариш таълимини асосли эгаллашдан иборат касб ўрганишдир. Бу
ерда ҳам танланган касбга кўникишнинг анча узоқ ва масъулиятли бўлган даври, яъни
касбни ўзлаштираётган малакали ишчи-шахснинг дастлабки шаклланиши юз беради.
Бу шаклланишнинг муваффақияти ўзини ўқув меҳнати натижасидан қаноатланиш ва
қаноатланмаслик билан боғлиқ ютуқлар қувонтиради ва илҳом беради, янада каттароқ
муваффақиятларга ундайди. Тасодифий муваффақиятсизликга янада кўпроқ кучни сафар-
бар қилади. Аммо доимий равишдаги муваффақиятсизлик ишдан, ўқишдан ва касбдан
ихлосни қайтаради.
1
З.И.Азимова — Mamlakatimiz taʼlim tizimida uzviylik va uzluksizlikni taʼminlashda fan, taʼlim va ishlab
chiqarish integratsiyasining roli va ahamiyati // Тошкент — 2015 .
