Паррандачилик сирлари (Уй паррандалари товуқ, ўрдак, ғоз, курка парваришлаш ва тухум етиштириш)

Товуқ, ўрдак, 
р о з
, 
курка
даволаш, олдини олиш усуллари ҳам ишлаб 
чиқилган.
Чечак диф терити
Ч е ч а к д и ф т е р и т и х о н а к и в а ё в в о й и
паррандаларга хос юқумли касаллик бўлиб, уни 
ф ильтрланувчи вируслар қўзғайди. Касаллик 
тер и да чечак тош малари, оғиз, томоқ, нафас 
йўллари ш илим ш иқ пардаларида дифтеритли 
яллиғлан иш лар р и в о ж л а н и ш и билан нам оён 
бўлади.
П а р р а н д а
ч е ч а к
д и ф т е р и т и
ҳ а м м а
мамлакатларда, шу жумладан, Ўзбекистонда ҳам 
учрайди.
Ҳ о з и р г и в а қ т д а ч е ч а к д и ф т е р и т и н и
қўзғай ди ган 5 та: товуқ, каптар, канарейка, 
курка ва майна вируслари мавжуд. Бир турдаги 
п а р р а н д а ч е ч а г и б о ш қ а т у р п а р р а н д а г а
м ослаш иш и ва уни касаллантириш и мумкин. 
М асал ан , к а п т а р ч еч аги ви р у си т о в у қ л ар га
ю қ и ш и м у м к и н , б у н д а т о в у қ л а р е н г и л
к ас ал л ан ад и , у л ар д а т о в у қ ч еч аги га қ ар ш и
им м унитет ҳосил бўлади. Б и р о қ бу иммунитет 
т о в у қ ч еч аги в и р у си д ан вуж удга келадиган 
иммунитетга қараганда кучсиз. Ч ечак вируси 
майда, чечак таначалари ш аклида ҳам бўлади 
ва оддий м икроскопда яхш и кўринади. Чечак 
вируси сувда 200 кун, то ву қ ахлатида 100 кун, 
нам тупроқда 400 кун яш аш и мумкин. 600°С да 
30 дақи қада, 1000°С да 5 д ақи қад а ўлади.
Ч ечак вирусини 1% ли ўювчи калий, 1% ли 
сирка кислота, 0,1% ли склема эритм алари 5
51

---

Паррандачилик сирлари
дақиқада, 2-2,5% ли карбол кислота эритмаси 
1,5 соатда ўлдиради. Йод настой каси ни нг 1:400 
н и с б а т д а ги э р и т м а с и в и р у с н и т е з д а нобуд 
қилади.
И н ф е кц и я н и н г яш и р и н давр и 3-8, баъ зан 
15-20 кун бўлиши мумкин. Касаллик натижасида 
п арранданинг тож иси, тум ш уғининг чети ва 
қ о в о қ л а р и д а ,
б а ъ з а н
п е ш о н а т е р и с и ,
панж аларида о ч - с а р и қ доғчалар пайдо бўлади. 
Кейин бу доғчалардан қизғи ш тугунлар пайдо 
б ў л а д и . Ч е ч а к 1 5 - 2 0 к у н и ч и д а т о ш а д и . 
Ч е ч а к н и н г ҳ а р бир б елгиси 6 - 7 кун ичида 
ш аклланади, о х и р и д а сарғи ш , қ и з и л қ ў ти р
б ў л и б қ о т и б , т е р и у с т и д а я қ қ о л а ж р а л и б
т у р а д и . Ч е ч а к л а р т ў д а - т ў д а б ў л и б ч и қ и б , 
сўгалга ў хш аб бўртиб ту р и ш и ҳ ам мумкин. 
Ч е ч а к к ў з н и н г ш и л и м ш и қ ҳ а м д а ш о х -
пардалари ва кўз ости чуқурчасига ҳам тошади. 
Касаллик оғир ёки енгил кечиш ига қараб, 15 
кундан 40 кунгача давом этиш и мумкин.
Парранда чечагини даволайдиган махсус дори 
йўқ, лекин иккиламчи ин ф екциялардан сақлаш 
учун пенициллин, тетрациклин каби дорилар 
билан даволаш зарур. Ш илим ш иқ пардадаги 
д и ф т ер и т и к пардалар қ и р и б олиниб, ўрнига 
йод-глицерин, антибиотиклар суркалади.
Парранда яхши парвариш қилинса, оқсил ва 
витаминларга бой майдаланган озуқалар бериб 
боқилса, паррандалар чечакдан кам нобуд бўлади. 
Чечакка қарш и эмлашда каптар ва товуқ чечаги 
в и р у с л а р и д а н т а й ё р л а н г а н
в а к ц и н а л а р
қўлланади. Товуқ чечаги вирусидан тайёрланган 
вакц ин а билан эм ланган т о в у қ қ а 2 йилгача
52

---

__________________