U jo'Rayev, R. F a r m o n o V, s h. E r g a s h e V

Inqilobning sabablari. Angliya qiroli mamlakat parlamenti va «isloh 
qilingan din» cherkoviga qarshi kurash boshladi. Buning oqibatida vujudga 
43 
1. N. Kopernik qanday olamshumul kashfiyotni amalga 
oshirdi? 
2. Nega inkvizitsiya J. Brunoni gulxanda kuydirib о 'Idirishga 
hukm qildi? 
3. G. Galileyning ijodi va ayanchli taqdiri haqida nimalarni 
bilib oldingiz? 
4. Cherkov ilm-fan namoyandalariga qarshi kurashda 
qanday usullardan foydalangan ? 
5. XVI-XVII asrlarda qanday yangi ixtirolar amalga oshirildi? 
BUM O'QING 
1992- yilda Rim Papasi Ioann Pavel II (marhum) G. Galileyga nisbatan 
inkvizitsiya sudi qarori bekor qilinganligini va G. Galileyning oqlanganligini 
e'lon qildi. Ayni paytda u inkvizitsiyaning buyuk olimga nisbatan o'tkazgan 
zulmi uchun kechirim so 'radi. 

---

kelgan qarama-qarshilik inqilobning asosiy sababiga aylandi. Qirol Yakov 
I ning maqsadi parlament mavqeini  y o ' q q a chiqarish va eski feodal 
tartiblarni saqlab qolish edi. Qirol mahsulot sifati yomonlashadi, degan 
b a h o n a bilan yangi ixtirolarni qo'llashni taqiqlab  q o ' y d i . Bu esa 
manufaktura ishlab chiqarishi rivojiga salbiy ta'sir ko'rsatdi. Hukmron 
tabaqa, davlat amaldorlari o'rtasida davlat xazinasini talon-taroj qilish 
kuchaydi. Qirol hatto  b a ' z i tovarlarni ishlab chiqarish va sotish uchun 
ruxsatnomani tadbirkor va savdogarlarga xohlagan narxda o'zi sotar edi. 
Oqibatda savdogarlar xarajatlarni qoplash uchun narx-navoni oshirishga 
majbur bo 'lardilar. Yakov I ning tashqi siyosatidan  h a m burjuaziyaning 
noroziligi kuchayib bordi. Bunga bosh raqib Ispaniya bilan murosasozlik 
qilinayotganligi asosiy sabab bo'ldi. 
Karl I qirolligi davrida (1625-1649)  h a m vaziyat o'zgarmadi. U 
jamiyatda yuz berayotgan о 'zgarishlarni tushunish va ularni qabul qilishni 
istamadi. Aksincha, Karl I Fransiya monarxi kabi cheklanmagan huquqqa 
ega bo 'lishga intildi. Ayni paytda yangi - kapitalistik jamiyat tarafdorlari 
h a m qo '1 qovushtirib о 'tirmadi. Parlament amalda ularning qo 'lida edi. 
1628- yilda parlament qirolning «Huquqlarto'g'risidagibill» va«Huquqlar 
to'g'risidagi petitsiya»ni imzolashiga erishdi. Bu ikki hujjat qirolga 
parlament roziUgisiz birorta yangi soliq joriy etmaslik va sudning ruxsatisiz 
qamoqqa olishlarni taqiqlash majburiyatini yukladi. Bunga javoban qirol 
parlamentni tarqatib yubordi. Shu tariqa mamlakatda qirolning yakka 
hukmronUgi o'rnatildi. 
Bu hujjatlardan bir necha o'n yillar avval qabul qilingan «Erkin-
likning buyuk xartiyasi» hujjati va uning mazmuni yodingizdami? 
Burjuaziya vakillari, savdogarlar, yangi dvoryanlar, hurfikrli dindorlar 
ham davlat ishlaridan chetlatildi. Mamlakatda senzura kuchaydi. Mavjud 
siyosiy raqiblar sud ta'qibiga duchor etildi. Natijada fuqarolarninig chet 
ellarga chiqib ketishlari kuchaydi. Qirol о 'z tarafdorlariga ichki va tashqi 
savdoda katta  m o n o p o l huquqlar berdi. Bu siyosat narx-navoning 
ко 'tarilishiga olib keldi. 
B u n d a n savdogarlar, yangi dvoryanlar,  h u n a r m a n d l a r va  b a r c h a 
oddiy kishilar  j a b r ko'rdilar. Buning ustiga shu orada Shotlandiya 
Angliyaga hujum qildi. Bu esa vaziyatni yanada og 'irlashtirib yubordi. 
Yuqorida qayd etilgan barcha omillar Angliyada inqilob yuz berishini 
muqarrar qilib qo 'ydi. 
44 

---