Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

кўрсаткич билан ифодаланади: биринчиси таъсир этувчи кучланишни 
асфальт-бетоннинг бузиш даражасига кўтарилиши ва иккинчиси узоқ 
вақг давомида унинг мустаҳкамлигининг сак,ланишидир. Қуруқ-ис- 
сиқ шароитда асфальт-бетоннинг сурилишга бардошлилигини таъ­
минлаш катта аҳамиятга эға. Иссиқ шароитда асфальт-бетоннинг 
сурилишга бўлган мустаҳкамлигини Н.Н.Иванов назариясига асос- 
ланиб ҳисобланган қуйидаги ўзгартирилган Кулон тенгламаси ёр­
дамида аниқлаш мумкин: 
[
х = р
+ Се + 1 8
,
441

---

бунда, т — асфальт-бетоннинг статик сурилишга бўлган мустаҳ- 
камлиги, М Па; 
Р
— сурилишга таъсир этувчи куч, М Па; <ра/6 — 
ички ишқаланиш бурчаги; С — асфальт-бетоннинг сурилишида 
доналарнинг ўзаро ёпишиш мустаҳкамлиги, М Па; 18 — «8» миқ- 
дорга тенг бўлган битум билан тўлдиргичларнинг ўзаро ёпишиши.
Юқоридаги тенгламага кўра, асфальт-бетоннинг сиқилишга 
мустаҳкамлиги Н.Н.Иванов формуласи ёрдамида аниқланади:
R
= 2
ohX
/
D
tg(n/4 + ф/2)
бунда, 
а
— асфальт-бетон қатламига тушаётган кучланиш; 
И
— 
қатламнинг қалинлиги; 
X
 — тик ва ясси кучланишни ҳисобга олиш 
коэффициенти (2 ,5 —3,0 га тенг); 
D
 — шина изининг диаметри; ф — 
ички ишқаланиш бурчаги.
Ҳисоблашлар шуни кўрсатдики, кўп чақиқ тошли асфальт- 
бетоннинг сурилишига таъсир этувчи куч Р = 0 ,5 МПа бўлганда, 
кучнинг 91 %ини чақиқ тош доналари ўзига қабул қилар экан.