Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

8.1-расм.
Ш иш анинг тузилиши:
а —
тоза кварц қумидан ишланган шиша;
6
—натрий силикатли шиша: /—Si; 
2—0; 3—
Na.
213

---

Ш иша сув ва ҳавони ўтказмайди, электр токини эса жуда ёмон 
ўтказади. Агар ш иш а муттасил ўювчи иш қор таъсирида бўлса, 
ундаги икки оксидли қум-тупроқнинг бир қисми эриб, ялтироқ- 
лиги йўқолади ва бироз хиралашиб қолади. Қурилиш ш иш асининг 
ф изик-механик хоссалари қуйидагича: сиқилишдаги мустаҳкамлик 
чегараси- lQO—-10QQ М Па, яъни эгилишдаги 30—60 М Па дан 15— 
20 марта кўп, Моос ш каласи бўйича қаттиқлиги 5—7 га тенг, 
зичлиги 2450—2550 к г/с м 3. Ш иш анинг иссиқликдан кенгайиш
коэф фициенти 5,5-10'7 дан 250-10-7 гача, иссиқлик ўтказувчанлик 
коэффициенти эса 0,35 дан 0,83 Вт/м град. гача.
И ссиқлик ўтказувчанлик коэф ф ициенти нинг кичиклиги, кен ­
гайиш к о э ф ф и ц и е н т и н и н г каттали ги ш и ш а н и н г ўзгарувчан 
иссикушк таъсирига чидамсизлигини кўрсатади, яъни агар шиша 
қиздирилиб, кейин тез совитилса, унда катта зўриқиш ҳосил 
бўлади ва буюм синади. Ш иш а кимёвий жиҳатдан чидамлидир. У 
плавик (фтор водород) кислотадан бошқа ҳамма кислота ва нордон 
эритмалар таъсирида ўз хоссаларини ўзгартирмайди. Келтирилган 
кўрсаткичлар қурилишда ишлатиладиган оддий шиша буюмлари 
учун аҳамиятли. Қурилишда булардан таш қари махсус шишалар 
ҳам ишлатилади. Улар деярли ҳамма шароитларга чидамли. Масалан. 
хира, иссиққа чидамли, синмайдиган, ультрабинафша нурларни 
ўтказадиган ш иш а буюмлар.
Қурилиш шишасига 
дераза кўзларига солинадиган ойна тахта, 
шиша блоклар каби донали шиша буюмлар киради. М еъморчилик- 
безатиш шишасига қоплама тахтачалар, турли рангдаги безатиш 
ойналари, рангли шиша блок ва бошқалар киради. Курилишда иш ­
латиладиган ш иш а буюмлар жуда кўп хилларга бўлинади. М аса­
лан, деразабоп ойна тахта, пўлат сим тўр билан арматураланган 
ойна тахта ва кўзгу ойнаси, декоратив, ўта мустаҳкам ойналар, 
том ёп и ш д а ҳамда д ево р га қоп лаш д а и ш л ати л ади ган ш иш а 
тахталар, ичи кавак ш иш а блоклар ва найлар.
Ш иш анинг қурилишда иссиқ-совуқни кам ўтказадиган кўпик- 
шиша, тахта-ш иш а тола каби турлари ҳам ишлатилади. Булардан 
таш қари шиша буюмлар кўриниш ига кўра жилвали, нур тарқа- 
тувчи, қоплама ва рангли хилларга бўлинади. Бундай ойна тахта­
лар қуйма усулда ишланади. Уларнинг бир сирти текис бўлади. 
«Витрасил» деб аталувчи нур тарқатувчи тахта ойналар саноат 
қурилиш ида иш латилади. У ўзидан иссиқлик ва товуш ни кам 
ўтказади.
214

---