Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

намланиш (гигроскопиклик) деб аталади. Гигроскопиклик сўзи 
юнонча бўлиб, «намликни кузатаман» деганидир. Қаттиқ ва сочи­
лувчан ашёлар атроф-муҳитдан намни ўзига тошади. Ўзгармас бо­
сим остида ашёнинг ҳавойи нам ҳолатидаги оғирлигининг қуруқ 
ҳолдаги оғирлигига нисбати шу ашёнинг ҳаводан намланиш хусу- 
сиятини ифодалайди. Ашёнинг ҳаводан намланиш даражасини аниқ- 
лаш учун намуна ҳавонинг намлиги 100 % бўлган хонада бир неча 
соат сақланади. Сўнг намунанинг қуруқ ва ҳавойи нам ҳолатдаги 
оғирликлар фарқидан, унинг ҳаводан қанча нам ютгани аник^а- 
нади. Ашёларнинг сув шимувчанлиги билан ҳавойи намлик кўрсат- 
кичларининг ортиши уларнинг хоссаларига ёмон таъсир кўрсата-
26

---

ди. Масалан, ашё сувга тўла тўйинганда унинг мустаҳкамлиги ва 
чидамлилиги камаяди, зичлиги, иссик^пик ўтказувчанлиги ва эги- 
лувчанлиги эса ортади.
Сувга чидамлилик. Ашёга муттасил ёки вақти-вақти билан сув 
таъсир этганда, унинг техник хусусиятлари ўзгармаса, бу ашё сув­
га чидамли деб аталади. Айрим ашёлар, масалан, хом ғишт нам- 
ланса, мустаҳкамлиги камаяди ва ўз шаклини ўзгартиради. Одций 
гипсдан тайёрланган буюмларга ҳам сув таъсир этса, уларнинг 
мустаҳкамлиги камаяди.
Ашё ғовакларининг юзаси газ ва сув молекулалари ни адсорб­
ция (молекулаларнинг юзага ботиб кириши) қилади ва намланади. 
Намланиш ашёнинг табиий таркибига ва унинг тузилишига бог- 
лик. Агар ашё, табиатан ўзига сув молекулаларини фаол суръатда 
ютса, гидрофил (намланувчан), аксинча, сув молекулаларини ўзи- 
дан қочирса гидрофоб (намланмайдиган) деб аталади. Ашёларни, 
айниқса, майдаланган турларини нам ўтмайдиган \олатда сақлаш 
керак. Акс \олда унинг намланиши натижасида, кукун боғловчи 
модда заррачаларининг фаоллиги камаяди.
Намлик. Ашёнинг намлиги унинг ғовакларидаги сув миқдори 
билан ўлчанади. Ашёнинг нам ва қуруқ ҳолатидаги оғирликлари 
орасидаги фарқни 100 га кўпайтирсак, унинг намлик даражаси 
(%) келиб чиқади. Ашёларнинг намлиги ортиши билан боғловчи 
модда заррачалари орасидаги ёпишиш кучи сусаяди, бинобарин, 
унинг мустаҳкамлиги камаяди.
Ашёнинг сувга шимдирилган ёки 100 % нам ҳолатидаги мус- 
таҳкамлигининг 
(Rmuv)
қуритилган ҳолатидаги мустаҳкамлигига 
(/? ) нисбати юмшаш коэффициенти (
деб аталади, яъни
К = R
/
R
.