Ensiklopediyasi

Nyu - Yorkdagi Ozodlik haykali.
ham q it’a a h o lisin in g yarm idan ko'p roq 
(442 million kishi).
B iz g a g 'a ro y ib b o 'lib k o 'r in a d ig a n
bo sh q a n a rs a la r ham bor. M e k s ik a d a
o'sadigan kaktuslar har bir sayyohni maftun 
etadi. Ayniqsa, bahaybat va juda qadimiy 
se k v o y y a d a ra x tla ri a lo h id a ta a s s u ro t 
q o ld ira d i. N o d ir d a r a x tla r o 's a d ig a n
o 'rm o n la r q o 'riq x o n a la rg a a y la n tirilg a n . 
Faqat ularni u yerda milliy park deb atay- 
dilar.
AQ SHning g'arbida, Kolorado daryosi 
oqadigan joyda yeri toshloqdan iborat m il­
liy park bor. Katta Kanon deb ataladigan 
haybatli daraning chuqurligi 1600 metrga 
yetadi, uzunligi 446 kilom etr, yonlari zi- 
napoyaga o'xshab pasaygan. Kengligi yer 
yuzasida 25 kilometrgacha, o'zanida 1 ki- 
lometrdan kam (hatto ayrim joylarida 120
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

SH IM O L IY A M ER IK A
T A B IIY X A R I T A
San-Fransisko
SH A R T L I B E LG ILA R
BA LA N D LIK SH K A LA SI M ETR H ISO BID A
0 
200 
500 
1000 
2000 3000 dan ortiq
500 
0 
500 
1000 
1500 km
L..-J .. I 
I 
I
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

metrgacha). Uni ko'p asrlar davomida daryo 
suvi va boshqa tabiat hodisalari hosil qilgan. 
Ular tog' jinslarini yemirib va yuvib, qoyalar- 
da va botiqlarda g'aroyib shakllar yaratgan. 
U joylarga turistlar juda ko'p boradi.
Quyosh chiqishi yoki botishi paytida ulkan 
qoyalar goh ko'hna saroylarga, goh fantas-
tik
m a x lu q la rg a
o'xshab ketadi. Kat­
ta K a n o n Q o y a li 
to g 'la r n i 
q irq ib
o'tadi. Qoyali tog'lar 
materikning shimol- 
idan eng janubiy ray- 
o n l a r i g a c h a
c h o 'z ilg a n b u y u k
K ord ilye ra to g 'la ri- 
ning bir qismidir.
T o g 'la rd a o tilib
turadigan va so'ng- 
an v u lk a n la r bor. 
B a la n d to g 'la rd a , 
xususan, shimol to- 
monda, mangu qor- 
lar va muzliklar mav­
ju d . A ly a s k a tiz - 
m asidagi M ak-Kinli 
c h o 'q q is i 
(6 1 9 3
m e tr) 
S h im o liy
A m e rik a n in g eng 
baland joyi hisobla­
nadi.
S h im o liy A m e ri­
kaning foydali qazil- 
malaridan gaz, neft, 
ko'mir, shuningdek, 
te m ir, m is, n ik e l, 
kobalt, uran, oltin, 
kumush jahon aha- 
miyatiga ega.
Shimoliy Amerika 
tabiatining diqqatga 
s a zo vo r jo y la rid a n
ya n a b iri B u y u k
ko'llar zanjiridir. Be- 
shta bahaybat suv 
havzasi bir-biri bilan 
tu ta s h ib , y a x lit b ir 
chuchuk suvli dengiz hosil qilgan. Ular ka­
nal va San-Lavrentiy daryosi orqali okean- 
ga ulangan. Shularning ichidagi Yuqori k o 'l- 
Yerdagi eng katta ko'ldir (agar sho'r suvli 
K a s p iy h is o b g a o lin m a s a ). Ikki k o 'l 
orasidagi Niagara daryosida mashhur Nia­
gara sharsharasi joylashgan. Boshqa bir
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

JA NUBIY A M ER IK A
T A B IIY X A R 1 T A
S H A R T II BELG1LAR 
BALANDLIK SH K A LA SI METR HISOBIDA
0 200 
500 
1000 
2000 3000 5000 dan ortiq
500 
0 
500 
1000 
1500 km
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

daryo - Missisipi irmog'i Missuri bilan bir­
ga dunyodagi eng uzun daryolardan biridir.
Janubiy Amerikaning maydoni Shimoliy 
Amerikaga nisbatan bir oz kichik (orollari bi­
lan 18,28 million kvadrat kilometr).
Janubiy Amerikaning tabiati qiziqarli va 
rang-barangdir. Ulkan Amazonka daryosi 
m a te rik n in g g 'a rb id a n
s h a rq ig a c h a
cho'zilgan. Unga 500 tadan ko'proq irmoq 
quyiladi. Uni selva deb ataladigan tropik
o'rm onlar qurshab 
olgan. Bu o'rm on- 
larda noyob o'sim ­
liklar va faqat shu 
yerdagina yashay­
d ig a n h a y v o n la r 
mavjud. Masalan, 
bahaybat anakon- 
da b o 'g 'm a ilo n i 
bor. Amazonka su- 
vlarida mayda, le­
kin o'ta yirtqich pi- 
ranya baliqlari o'lja 
m o 'lja lla b s u z ib
y u ra d i. P ira n y a
galalari odam yoki 
katta hayvonni bir 
n e c h a d a q iq a d a
yeb bitira oladi.
J a n u b iy A m e - 
rik a d a o 'r g a n il-
m a g a n ra y o n la r 
ko'p , ch u n ki se l- 
vaning zich chan- 
g a lz o rla ri o d a m - 
la rn in g y u ris h ig a
to'sqinlik qiladi.
A m a z o n k a va 
O rinoko, P arana, 
P a ra g v a y
ka b i 
d a ry o la r b a ’za n
o'sha yerlarda bir- 
d a n -b ir tra n s p o rt 
“yo'li”dir.
M a t e r i k n i n g
g 'a rb iy ch e kka si- 
da 
s h im o lid a n
ja n u b ig a
q a d a r 
And tog'lari quloch 
y o z g a n . 
A k o n - 
ka g u a c h o 'q q is i
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(b a la n d lig i 6 9 6 0 m e tr) b u tu n A m e rik a
qit’asining eng baland joyidir. Q adim iy ma- 
halliy qabila - inklarning tilida “anta” so'zi 
“mis konli to g ‘lar” m a’nosini anglatadi. And 
tog'larining ko'pgina cho‘qqilari, masalan, 
San-Pedro, Kotopaxi vulkanlardir. Vulkan 
otilishi va zilzilalar odam larga ko'plab ofat 
keltiradi.
Tog'larda qalay va mis, tem ir va mar- 
ganes, oltin va kumush, olmos, qo'rg'oshin 
va neft qazib chiqariladi.
Janubiy Am erikaning ko'p m am lakatlari- 
dan tog' tizm alari o'tgan. Shuning uchun 
ayrim shaharlar, jum ladan, ba’zan poytaxt 
shaharlar ham dengiz sathidan bir necha 
ming metr balandlikda joylashgan. Masalan, 
Boliviya davlatining poytaxti La-Pas shahri 
4500 metr balandlikda joylashgan. Bu dun­
yodagi eng “yuqori” poytaxtdir.