Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bolaning rivojlanish jarayonida immun reaksiyalarning shakl-
lanishi.
Embrional rivojlanish davrida homilaning organizmida an­
titanalar ishlab chiqilmaydi. Tug'ilgandan keyingi dastlabki 3 oy 
mobaynida chaqaloqlarning organizmi devarli to 'lig 'ich a infeksion 
kasalliklar bilan kasallanmaydi. Kasalga chalinmaslikni bu holati-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ni homilaning ona organizmidan olgan immun tanalari mavjudligi 
bilan tushuntirish mumkin. Kasalga chalinmaslikning yana emadi- 
gan bolalarni ona sutidan olgan antitanalar bilan ham tushuntirish 
mumkin. Gamma-globulin antitanalarni tashuvchi ona organizm i­
dan homilaga plasenta orqali berilsa. tug'iiganidan keyin dastlab- 
ki 3 -5 kunlik sut (og'iz suti) tarkibida beriladi. Bundan tashqari, 
yangi tug'ilgan bolalarning turli kasalliklar bilan og’rimasligi, ular 
organizmining, ayniqsa, uning asab tizimini to 'lig 'ich a yetilma- 
ganligi bilan bog'liq. Bu yoshda bolalarning qizil iligida va limfa 
tugunlarida antitanalar ishiab chiqaruvchi hujayralar y o 'q va gam- 
ma-globulinlar sintezlanmaydi. Katta yoshdagi bolalarga nisbatan 
kichik yoshdagi bolalarda spetsifik bo'lm agan himoya omillari 
aniq namoyon bo'ladi.
Organizmning yetilish darajasiga qarab uning asab tizimi ham 
yetila boradi va bolaning organizmida chidamli im munologik xu- 
susiyatlar asta-sekin paydo b o 'la boshlaydi. 2 yoshda jiddiy dara- 
jadagi immun tanalar hosil bo'la boshlaydi. Shuni qavd qilish ke- 
rakki. jam oalarda tarbiyalangan bolalarda immun reaksiyalar ancha 
tez shakllanadi. Jamoat joyiardagi bolalar vopiq-yashirin immuni- 
zatsiyaga uchraydi. kasal boladan bola organizmi kichik dozalarda 
tushgan q o ‘zg ‘atuvchilar unda kasallik chaqirmay, qo 'zg'atuvchi- 
lar tezda halok bo'ladi. va'ni organizm unga qarshi antitanalar ish­
iab chiqarishga ulgurishi bilan yuqoridagi holatni tushuntiramiz. 
Agar bu holat bir necha marta takrorlansa ushbu kasallikka qarshi 
immunitet yuzaga keladi.
Organizm 10 yoshga yetganida uning immun xususiyati yaxshi 
namoyon bo'ladi. kevingi davrlarda ular nisbatan doimiy darajada 
turadi va 40 yoshdan keyin pasaya boshlaydi.
Organizmning immunli reaksiyalarini shakllanishida profilak- 
tik em lashlar muhim rol o'ynavdi. Asosiy emlashlarning va ular­
ning takrorlanishini kalendar jadvali (revaksinatsiya) quyidagicha 
ko'rinishga ega.
1. Silga qarshi - dastlab hayotning 5 -7 kunida. Takrorlash 7,
12 va 17 yoshda.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2. Poliomiyelitga qarshi - dastlab 2 oylikda. Takrorlash 1, 2 va 
3 yoshda, so'ngra 7 va 15-16 yoshda.
3. Difteriva. ко'к y o ‘taiga qarshi — dastlab 5-6 oylikda. Takror­
lash 2 -3 yoshda va 6 yoshda (maktabdan oldin).
4. Chechakka qarshi - dastlab 1 dan 1,5 yoshgacha. Takrorlash
8 va 15 yoshda.
5. Qizamiqqa q a rs h i- 10 oy likda va barcha 8 yoshgacha boTgan. 
em lanmagan va qizamiq bilan og'rigan bolalar bir marta emlanadi.