ҚИРҚ олтинчи илмий-амалий конференцияси материаллари

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 
1. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2020 йил 24 
январдаги Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 
2. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 31 декабрдаги 
“Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдиқлаш ва уни амалга ошириш 
чора-тадбирлари тўғрисида”ги 1059-қарори. 
3. Мирзиёев Ш. М. Эркин ва фаровон демократик Ўзбекистон давлатини 
биргаликда барпо этамиз. Т.: – “Ўзбекистон” 2016. 
4. Каримов. И. А. Юксак маънавият - енгилмас куч. – Т: “Маънавият”, 2008. 
5. Ишмухаммедов Р. Ж. Иннавацион технологиялар ёрдамида таълим 
самарадорлигини ошириш йўллари – Т.; ТДПУ, 2004. 
6. Нишонова С., Имомова. М., Хасанов Р. Педагогика тарихи. – Т.; Ўқитувчи, 
1996. 
7. Очилов М. Ўқитувчи қалб меъмори. – Т.; “Ўқитувчи”. 2004. 
8. Мавлонова Р., Aбдураҳимова Д. Педагогик маҳорат. – Т: Фан ва 
технологиялар. 2012. 
O‘QUVCHI-YOSHLAR ONGIDA KITOBXONLIK MADANIYATINI 
SHAKLLANTIRISH USULLARI
 
 
Xolmatova Sadoqat Yusubovna 
Boshlang‘ich ta’lim va sport tarbiyaviy ish ta’lim yo‘nalishi 2-bosqich talabasi 
Ilmiy rahbar: M.Xoliyorov 
“Kitob o‘qimagan odamning ham millatning ham kelajagi yo‘q” 
Shavkat Mirziyoyev
50
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 31 декабрдаги “Узлуксиз маънавий тарбия 
концепциясини тасдиқлаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 1059-сон қарори. 

---

~ 50 ~ 
Inson dunyoqarashini shakllantirish, ta’lim-tarbiya, axloq me’yorlarini qaror 
toptirish, ma’naviy barkamol insonni tarbiyalashda ilm-fan muhim ahamiyat kasb etadi. 
Inson ruhiyati doimo ma’naviyatga ilm olishga moyildir. Inson o‘ziga kerakli ma’naviy 
ozuqani ilm-ma’rifat orqali anglaydi. Insonning ilmiy salohiyati ortgani sari oliyjanob, 
adolatli, yuksak bo‘lib boradi. Aziziddin Nasafiyning yozishicha: “Insonning vazifasi 
uzluksiz ma’rifatga intilish va o‘z borlig‘ini nur bilan to‘ldirish, ilm topib musaffolikka 
yetishishdir”. O‘z mohiyatini to‘g‘ri va teran anglagan odam, shubhasiz komillik sari 
odim qo‘ygan bo‘ladi. 
Pedagogning vazifasi esa o‘quvchi-yoshlarni har tomonlama barkamol, yetuk 
qilib voyaga yetkazishdir. Shu sabab ham ularning ilmiy, dunyoviy bilimlarni 
egallashlari uchun kitob o‘qishga undashimiz, eng katta boylik bu kitob ekanligini 
anglatmog‘imiz kerak. Kitob o‘qish, undan foydalanish madaniyati shakllangan, 
kitoblarni tanlab, saralab o‘qigan bolada o‘z tengdoshlaridan ajralib turish, bir qancha 
ijobiy xislatlarning namoyon bo‘lganligini bevosita ko‘rishimiz mumkin. Endi bu 
borada targ‘ib qilishimiz talab etilayotgan vazifalarning tub mohiyatida yuqoridagi 
xislatlarni hamma bolalarda birdek shakllantirishni yo‘lga qo‘yishdir. 
Zamonaviy ma’rifatparvarlar ham ilm va ibrat masalasida o‘z nuqtai nazarlari, 
qarashlarini ilmiy ijodiy merosiga muhrlab ketganlar. Ana shu ruhiy kuch-quvvat, hech 
shubhasiz, ilm-u ma’rifat va oqilona ibrat bilan yuzaga keladi. Ma’rifat nuri bilan 
yo‘g‘rilgan bilim va iqtidor kishiga hayotiy jarayonlardan ibrat ola bilishga rag‘bat 
beradi. Ammo bilimning darajasi, uning mukammal egallanganligi bu o‘rinda muhim 
ahamiyatga ega. Ilm esa o‘z o‘rnida kitob orqali shakllanadi. 
Bugungi kunda o‘sib kelayotgan yosh avlodning bilim saviyasini oshirish, kitobga 
bo‘lgan muhabbati, ma’naviyatini yuksaltirish borasida yangi qadam tashlanib, 
kitobxonlik madaniyatini yanada oshirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “Kitob mahsulotlarini chop etish va 
tarqatish tiizmini rivojlantirish, kitob mutolasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish 
hamda targ‘ibot qilish bo‘yicha komissiya tuzish to‘g‘risida”gi 2017-yil 12-yanvardagi 
Farmoyish
51
hamda 13-sentabrdagi “Kitob mahsulotlarini nashr etish a tarqatish tizimini 
rivojlantirish,kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish 
bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to‘g‘riisda”gi
52
PQ-3271-sonli qaror 
kitobxonlik madaniyatining jamiyat ma’naviy hayotidagi o‘rni va rolini yangi bosqichga 
ko‘targanini ko‘rsatib berdi. 
Kitob farzandlarimiz ta’limi va ma’naviy-ma’rifiy tarbiyasida eng muhim omil 
bo‘lib xizmat qiladi. Kitoblar insoniyatning eng boy bilim xazinasi sandig‘idir. Kitob 
millatning ma’naviy merosi sifatida boqiydir. Kitob mutolaasi esa inson faoliyatining 
muhim yo‘nalishlaridan biridir. Insonni kamolotga yetaklovchi, o‘tmish va kelajakdan 
sado beruvchi kitob eng katta boyligimiz hisoblanadi. Yoshlarga kitobga muhbbatni 
kuchaytirish, ular o‘rtasida kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini shakllantirish, 
badiiy, ma’rifiy, ilmiy-ommabop va tarbiyaviy ahamiyatga ega adabiyotlar bilan 
ta’minlash bugungi kunda dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Bu vazifalarning 
yechimi sifatida avvalo kichik yoshdan bolalarning kitobga qiziqtira olish, kitobdan 
51
O’zbekiston Respublikasining Prezidenti Farmoyishi.”Xalq so’zi” gazetasi,12-yanvar 
52
O’zbekiston Respublikasining Prezidentining PQ-3271-sonli qarori.”Xalq so’zi” gazetasi 2017-yil 13-sentabr 

---

~ 51 ~ 
lazzatlanish hislarini shakllanitira olish muhim ahamiyatga ega. Masalan, boshlang‘ich 
sinflarda sinfdan tashqari o‘qish to‘garaklarida parallel sinflar o‘rtasida har haftada yoki 
ikki haftada bir marotaba uyushtirilgan adabiy kechalar va g‘olib jamoalarga rag‘bat 
sifatida berilgan esdalik sovg‘alar ularni kelajakda yanada ko‘proq kitob o‘qishga 
undaydi. Aytaylik, bir haftada Xudoyberdi To‘xtaboyevning “Sariq devni minib” asari 
o‘qilib, muhokama qilingach, g‘olib jamoaga sovg‘a sifatida keyingi o‘qilishi kerak 
bo‘lgan asar sovg‘a qilinadi va yil yakunida “Eng ko‘p kitob yiqqan jamoa” kitoblar 
to‘plamiga ega bo‘lishi kerak. 
Pedagog tomonidan uyushtirilgan bu ajoyib to‘garakda bolalarning kitobga 
qiziqishini oshiradi va ularning fanlardan tashqari ilm-fan bilan ham shug‘ullanishga 
sababchi bo‘ladi.Bunda o‘qituvchidan ozroq vaqt va bolalarga o‘qiladigan kitoblarni 
to‘g‘ri tavsiya qilish ko‘nikmasi talab qilinadi. Shu va shu kabi tadbirlarni o‘tkazishdan 
maqsad mamlakatimizda yoshlarni Vatanimiz, xalqimiz, milliy qadriyatlarimiz, tarixiy-
ma’naviy merosimizga hurmat va sadoqatli qilib tarbiyalash, dunyoqarashi va fikrlash 
doirasini kengaytirish, ijodiy salohiyatini oshirish, ma’naviy barkamol shaxs bo‘lib 
voyaga yetishlarida ko‘maklashish, iqtidorli, ijodkor yoshlarni rag‘batlantirish, ularning 
o‘z aql-zakovatini namoyon etishga ko‘maklashish, kitobga o‘qishga bo‘lgan 
qiziqishlarini yanada oshirish hamda o‘zbek va jahon adabiyotining sara asarlariga mehr 
uyg‘otishdan iborat. Kitob mutolaasiga munosabatni tubdan o‘zgartirish uchun avvalo, 
ziyoli insonlarga suyanishimiz kerak. Ya’ni, kitob targ‘ibotchilari qanchalik bilimli, 
ziyoli bo‘lsa, shuncha ijobiy natijaga erishish mumkin. Aytish kerakki, kitob chiqarish 
va sotish bu cho‘ntakni qappaytirish yoki biznes qilish emas. Kitoblar qaysi janr yoki 
mavzuda bo‘lishidan qat’iy nazar, u ma’naviyat quroli ekanini masuliyat bilan to‘la-
to‘kis anglashimiz lozim. Iqtisodiy zararni hamma vaqt to‘ldirish mumkin, lekin 
ma’naviy zararni xech narsa bilan qoplab bo‘lmaydi. Yoshlarimiz kelajagimizdir, 
ularning ilmiy dunyoqarashini kengaytirish biz uchun ham qarz, ham farzdir.