Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

К-1
blogini yuborish kifoya.
Shfrlashning analitik usullari 
Matritsa algebrasiga asoslangan shifrlash usullari eng ko’p tarqalgan. Bunda 
dastlabki informatsiyaning 
В
k 
= ( b
j 
)
vector ko’rinishida berilgan
k
– blokini 
shifrlash 
А = ( а
ij
)
matritsa kalitni 
B
k
vektorga ko’paytirish orqali amalga 
oshiriladi. Natijada
С
k
 = ( c
i
)
vector ko’rinishigan shifromatn bloki hosil qilinadi. 
Bu vektorning elementlari 
с
i
= 
j
j
ij
b
a

ifodasi orqali aniqlanadi. Informatsiyani 
rasshifrovka qilish 
С
k
vektorlarni 
А
matritsaga teskari bo’lgan 
А
1

matritsaga 
ketma-ket ko’paytirish orqali aniqlaniladi.
Shirflashning additiv usullari 
Shifrlashning additiv usullariga binoan dastlabki informatsiya simvollariga 
mos keluvchi raqam kodlarining ketma-ketligi
 
gamma
deb ataluvchi qandaydir 
simvollar ketma-ketligiga mos keluvchi kodlar ketma-ketligi bilan ketma-ket 
jamlanadi. Shu sabali, shifrlashning additiv usullari
gammalsh
deb ham ataladi. 
Ushbu usullar uchun kalit sifatida 
gamma
ishlatiladi. Additiv usullarning 
kriptoturg’unligi kalit uzunligiga va uning statistic ko’rsatgichlarining tekisligiga 
bog’liq. Agar kalit shifrlanuvchi simvollar ketma-ketligidan qisqa bo’lsa,

---

15 
shifromatn kriptoanalitik tomonidan statistic usullar yordamida rasshifrovka 
qilinishi mumkin. Kalit va dastlabki informatsiya uzunliklari qanchalik farq qilsa, 
shifromatnga muvaffaqiyatli hujum ehtimolligi ham shunchalik ortadi. Agar kalit 
uzunligi shifrlanuvchi informatsiya uzunligidan katta bo’lgan tasodifiy sonlarning 
davriy bo’lmagan ketma-ketligidan iborat bo’lsa, kalitni bilmasdan turib, 
shifromatnni rasshifrovka qilish amaliy jihatdan mumkin emas. Amaliyotda asosini 
psevdotasodifiy sonlar generatorlari (
yoki datchiklari
) tashkil etgan additiv usullar
eng ko’p tarqalgan va samarali hisoblanadi. Bunday generatorlar psevdotasodifiy 
sonlarning cheksiz ketma-ketligini shakllantirishda nisbatan qisqa uzunlikdagi 
dastlabki informatsiyadan foydalaniladi. Psevdotasodifiy sonlar ketma-ketligini 
shakllantirishda kogruent generatorlardan ham foydalaniladi. Bu toifaga mansub 
generatorlar 
sonlarning 
shunday 
psevdotasodifiy 
ketma-ketliklarini 
shakllantiradiki, ular uchun generatorlarning davriyligi va chiqish yo’li ketma-
ketliklarining tasodifiyligi kabi asosiy ko’rsatgichlarini qat’iy matematik tarzda 
ifodalash mumkin. Bunday generatorlarni apparat yoki dasturiy vositalar 
yordamida osonlik bilan yaratish mumkin.