Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

р
 
хўж
алик
лари
 
Д
еҳқ
он
 (
ш
ахс
и
й
 
ёр
дамч
и
) 
хўж
алик
лари
 
Қ
и
ш
лоқ 
хўж
алиг
и
 
ф
аолият
и
н
и
 ама
лг
а 
ош
и
р
увч
и
 
таш
к
и
лот
лар
 
Фе
р
ме
р
 
хўж
алик
лари
 
Д
еҳқ
он
 (
ш
ахс
и
й
 
ёр
дамч
и
) 
хўж
алик
лари
 
Қ
и
ш
лоқ 
хўж
алиг
и
 
ф
аолият
и
н
и
 амалг
а 
ош
и
р
увч
и
 
таш
к
и
лот
лар
 


Деҳқончилик
 
Чорвачилик 
2000 
100 
9,7 
43,9 
46,4 
1,3 
89,7 
9 
2005 
100 
41,6 
37,1 
21,3 
2,7 
92,6 
4,7 
2010 
100 
59,1 
39,4 
1,5 
3,9 
93,1 
3,0 
2015 
100 
52,0 
46,2 
1,8 
4,0 
92,9 
3,1 
2020 
100 
50,9 
44,1 
5,0 
5,1 
91,4 
3,5 
Мамлакатимизда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш 
ҳажмини ҳам миқдор, ҳам сифат жиҳатдан мунтазам ошириб бориш ва шу 
асосда озиқ-овқат таъминотини мустаҳкамлаш борасида муайян натижалар 
қўлга 
киритилди. 
Натижада 
асосий 
турдаги 
қишлоқ 
хўжалиги 

---

 
116 
маҳсулотларини ишлаб чиқариш ҳажми йилдан-йилга ошиб борди
(3-жадвал) [2]. 
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотларига 
қараганда 2000-2020 йиллар оралиғида мамлакатимиз доимий аҳолиси сони 
1,4 мартага ошиб, жами экин майдонлари ҳажми 12,1 фоизга қисқарган 
бўлишига қарамай, озиқ-овқат маҳсулотларидан буғдой ишлаб чиқариш 1,63, 
картошка 4,29, сабзавотлар 3,5, полиз 4,72, мевалар 3,62, узум
2,62, гўшт (тирик вазнда) 3,0, сут 3,03 ва тухум 6,23 мартага ошди. Энг 
муҳими бу ўсиш экстенсив омиллар эмас, балки ҳосилдорлик
ва маҳсулдорлик каби интенсив омиллар таъсирида юз берди. 
Шу ўринда тармоқни ресурслар билан таъминлаш ва улардан самарали 
фойдаланиш борасида муаммолар ва ҳали фойдаланилмаётган имкониятлар 
мавжудлигини таъкидлаш жоиз. Ўзбекистон Республикаси Президенти 
Ш.Мирзиёев таъкидлаганларидек, «технологик қолоқлик, ресурс ва 
энергияни тежайдиган технологиялар, муқобил энергия манбаларини татбиқ 
этишнинг сустлиги ҳам иқтисодий тараққиёт йўлида тўсиқ бўлмоқда». 
3-жадвал 
Республикада асосий турдаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб 
чиқариш динамикаси, 2000-2020 йиллар 
 
Маҳсулот тури 
Ўлчов 
бирлиги 
2000 й. 
2005 й. 
2010 й. 
2015 й. 
2020 й.
2020 йилда 
2000 йилга 
нисбатан 
ўсиш 
суръати, 
фоиз да 
Дон ва дуккакли 
дон экинлари 
минг тонна 
4101,4 
6540,9 
7504,3 
8173,5 
7566,6 
184,5 
Буғдой
минг тонна 
3684,2 
6057,2 
6745 
6964,7 
6016,3 
163,3 
Шоли 
минг тонна 
173,3 
171,7 
249,8 
425,7 
284,9 
164,4 
Дуккакли дон 
экинлари
минг тонна 
9,2 
21,8 
38,7 
76,4 
330,9 
3596,7 
Картошка 
минг тонна 
731,1 
924,2 
1694,8 
2586,8 
3143,5 
429,9 
Сабзавотлар, 
жами
минг тонна 
2644,7 
3517,5 
6262,4 
9390 
10459,5 
395,5 
Полиз, жами 
минг тонна 
451,4 
615,3 
1182,4 
1853,6 
2134,4 
472,8 
Мевалар ва 
резаворлар
минг тонна 
790,9 
949,3 
1676,3 
2467,9 
2864 
362,1 
Узум 
минг тонна 
624,2 
641,6 
979,3 
1518,2 
1639,2 
262,6 
Гўшт (тирик 
вазнда)
минг тонна 
841,8 
1 061,50 
1 461,40 
2 033,40 
2 526,20 
300,1 
Сут 
минг тонна 
3 632,50 
4 554,90 
6 169,00 
9 027,80 
11 009,90 
303,1 
Tухум 
млн дона 
1 254,40 
1 966,70 
3 061,20 
5 535,40 
7 825,00 
623,8 

---

 
117 
Шу боис қишлоқ хўжалигида табиий ресурслардан самарали 
фойдаланиш учун экин турларини оптимал жойлаштириш, агротехнологик 
жараёнларни ўз вақтида ва муддатларида амалга ошириш ишларини давом 
эттириш, инновацион, ресурстежамкор технологияларни жорий этиш 
мақсадга мувофиқдир.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
1.
Рустамова И.Б. Аграр соҳада инновацион жараёнлар самарадорлигини 
оширишнинг 
илмий-услубий 
асослари. 
08.00.04-Қишлоқ 
хўжалиги 
иқтисодиёти. Иқтисодиёт фанлари бўйича фан доктори илмий даражасини 
олиш учун тайёрланган диссертация. 2020 й. 265 (121 б). 
2.
Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қўмитаси маълумотлари. 
Тошкент. 2020 йил. www.stat.uz  
 
ЧОРВАЧИЛИК ХЎЖАЛИКЛАРИДА ИНВЕСТИЦИОН 
ЖОЗИБАДОРЛИКНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ 
 
Ш.Қ. Тухтамишев, 
ҚХООСИИТИ стажёр-тадқиқотчиси 
 
Ўтган қисқа давр мобайнида мамлакатимизда инвестиция жараёнлари 
ва уларнинг йиғиндисидан таркиб топадиган инвестицион фаолиятни бозор 
иқтисодиётига мос равишда ташкил этиш мақсадида қатор иқтисодий ва 
ҳуқуқий асослар яратилди. Бу борада Ўзбекистон Республикасининг бир 
қатор қонунлари, Президент Фармонлари ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг 
инвестиция фаолиятига дахлдор бўлган қатор қарор ва меъёрий хужжатлари 
қабул қилинганлигини қайд этиш мақсадга мувофиқдир. Ушбу ҳуқуқий-
меъёрий хужжатлар кўмагида республика иқтисоддиётига, шу жумладан, 
қишлоқ хўжалигига инвестицияларни жалб этиш, маълум инвестицион 
муҳит шаклланди.
Бироқ, амалга оширилган ишларнинг кўламига қарамасдан қишлоқ 
хўжалиги корхоналарининг инвестицион фаоллигини ошириш борасида 
хали ечимини кутаётган муаммолар ҳам бор. Жумладан, иқтисодиётни 
эркинлаштириш ва ислоҳотларни чуқурлаштириш шароитида аграр соҳада 
инвестициялардан фойдаланишнинг ўзига хос илмий-услубий асосларини 
ўрганиш, қишлоқ хўжалик корхоналарига инвестицияларни жалб қилишнинг 
асосий йўналишларини белгилаш, тармоқда қулай инвестицион муҳитни 
шакллантириш бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш 
муҳим аҳамият касб этади.
Иқтисодиётнинг барқарор ривожланишида қишлоқ хўжалиги, хусусан 
чорвачилик муҳим аҳамият касб этади. Мамлакатимизда аҳолининг 
чорвачилик маҳсулотларига бўлган эҳтиёжини қондириш, бозорларда гўшт, 
сут, тухум, балиқ ва бошқа маҳсулотлар сероблигини таъминлашга устувор 
вазифалардан бири сифатида ёндашилмоқда. 

---