A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Odam muskullarining maymunlar muskuliga nisbatan 
 asosiy xususiyatlari
Odam oyog‘ining muskullari qo‘lining muskullariga nisbatan ko‘proq 
rivojlangan antropoidlarda esa aksincha qo‘l suyaklarining muskullari oyoq 
muskyllariga nisbatan kuchli rivojlangan bo‘ladi. Odam muskullarini tanani vertikal 
xolatda saqlab turishga moslashganligini ko‘p belgilar orqali ko‘rsatish mumkin. 
Masalan odamning oyoq suyaklari juda kuchli rivojlangan bo‘lib unda dumbaning 
kambalasimon va boldir muskullari bor. Sonning to‘rt boshli muskuli maymunlarda 
ham yaxshi rivojlangan. Odamda yopuvchi tashqi muskul bitta maymunlarda va ba‘zi 

---

32 
tuban sutemizuvchilarda ikkita bo‘ladi. Odamning nozik muskuli maymunlarnikiga 
qaraganda kamroq rivojlangan bo‘lib, ular nisbatan boldirning yuqoriroq qismiga 
yopishadi. Odam va antropoidlarda tikuvchi muskul anchagina tor bo‘ladi. Odam 
yuzidagi mimika muskullari nixoyatda progressiv rivojlangan. Burun muskulining 
ko‘ndalang qismi, kulgi muskuli, og‘iz atrofi, peshona va ko‘z usti sohalarining 
muskullari yaxshi ajralib turadi. Odamda chaynash muskullari antropoidlarnikiga 
qaraganda kuchsiz rivojlangan kalla usti muskuli pay qalqonga aylangan. Quloq 
suprasini tashqi va ichki muskullari reduksiyaga uchragan. Odamsimon maymunlar 
uchun harakterli bo‘lgan ko‘krak bilan bo‘yin o‘rtasida joylashgan muskul odamda 
bo‘lmaydi. Odamning oyoqlarida kaft muskuli, panja barmoqlarini bukuvchi kalta, 
bosh barmoqni panjaga yaqinlashtiruvchi muskul ayniqsa uning ko‘ndalang 
boshchasi kuchsiz rivojlangan. 
Miya suyagining hajmi 
Hozirgi zamon odami kalla suyagining hajmi 1000 dan 2000 sm
3
boradi. 
Odamsimon maymunlar gorillaniki 400 - 600sm
3
shimpanzeniki 350 - 550sm
3
orangutanniki 300 - 500 sm
3
, gibbonlarni tor burunli maymunlarni yirik vakillariniki 
kabi anchagina kichik 100 - 150sm
3
, pitekantroplar 750 - 1000sm
3
, kramononlar 
1518- 1587 sm
3
ayollarida 1300- 1350 sm
3
.