A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Qaddi-qomatni funktsional tiplari 
XX asrning 60 - yillaridan boshlab amerika bioximigi Uil‘yams odam 
qiyofasining bioximik - fizioligik ko‘rsatkichlari asosida tiplarga ajratishni tavsiya 
etadi. Bunda asosiy modda almashish, energiyani tinim holatda sarflash, qondagi 
oqsil – gemoglobinni aniqlash, arteriya bosimini o‘lchash, nafas olish, yurak urish, 
qondagi gormonlarni tekshirish. Glyukoza, xolestirin va boshqa lipidlarni shuningdek 
kaltsiy, kaliy, natriy, siydikdagi kreatinni aniqlash diqqat markazda bo‘ladi.
Tana kordinatlarini funktsional tasnifi 
Muskul tipida modda almashinish kreotin, androgen, gemoglobin, arteriya 
bo‘yicha eritrotsitlar soni, panjalarni kuchi yaxshi ifodalangan bo‘ladi. 
Tanada yog‘ ko‘p bo‘lsa u holda xolestrin ham shuncha ko‘p bo‘ladi. 
Muskul tipidagi o‘spirinlar mochevinasida oqsil azot ko‘p, astenoid tipida esa oqsil 
kam.
Ayollar qaddi-qomatini reproduktiv ko’rsatkichlari bilan bog’liqligi
Erkaklarning muskulli gavda tipida ayollarning piknik tipida (tana yog‘i 
o‘rtacha, lekin muskullari yaxshi taraqqiy etgan. Bo‘yin, oyoq - qo‘llar va tos suyagi 
kalta) jinsiy yetilishi erta, asteniklarda ikkala jins ham kech yetiladi. Bunday xolat 
jinsiy gormonlarni biridagi kuchli, iikinchidagi kam bo‘lishi bilan ifodalandi. Astinik 
ayollarda suyaklar ingichka ko‘krak qafasi ensiz, qorin kam rivojlangan, qo‘llar uzun 
bo‘ladi va piknik gavdali ayollarga qaraganda erta klimaks ro‘y beradi (40 
yoshgacha). Piknik ayollarda klimaks 50 yoki unda ortiq yoshlarda kuzatiladi.
Qaddi-qomatni psixologik aspekti nuqtai nazari 
Odamning ruhiy holati irsiy va ijtimoiy omillar ta‘sirida hosil bo‘ladi. 
Shunga ko‘ra odamlarning ruhiy faoliyatida bir necha darajalar faqlanadi. 
Odamlarning temperamenti qaddi-qomatga bog‘liqligi haqida birorta bog‘lanish yo‘q. 

---

36 
Shunga ko‘ra ularga to‘xtalmaymiz. Psixologik temperament xolerik, sangivinik, 
flegmatik, melanxoliklarga ajratiladi.