Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

 

---

225 
TANAFFUSLAR VA TO‘XTALISHLAR 
 
16. O‘yindagi tanaffuslar. 
O‘yindagi tanaffuslar taym-aut va o‘yinchilarni almashtirishga ketgan 
vaqtlardan iborat (16.4, 16.5). 
16.1. O‘yindagi tanaffuslar soni. 
O‘yindagi tanaffuslar soni ikkita taym-aut va har partiyadagi 6 tagacha 
o‘yinchi almashtirishga ketadigan vaqtdan iborat (16.4, 16.5, 6.2). 
16.2. Tanaffusni talab qilish tartibi. 
16.2.1. Tanaffuslar faqat trener yoki jamoa sardori tomonidan talab qilinishi 
mumkin. Talab qilingan tanaffus to‘p o‘yindan chiqqanda yoki to‘pni o‘yinga 
kiritishdan avval beriladi (16, 5.1.2, 5.2, 9.2, 13.3). 
16.2.2. O‘yinchini almashtirish haqidagi talab partiya boshlanishidan avval 
ham qondiriladi (13.3, 13.1). 
16.3. Tanaffuslarning ketma-ketligi. 
16.3.1. Bir vaqtning o‘zida 2 ta taym-aut va bir o‘yinchini almashtirish 
haqidagi talab ketma-ket o‘yin tiklanmasdan qondirilishi mumkin (16.4, 16.5). 
16.3.2. Bir tanaffus davomida ikki yoki undan ko‘p o‘yinchi almash-tirilishi 
mumkin (16.5, 8.1.1). 
16.4. Taym-autlar va texnik taym-autlar. 
16.4.1. Taym-aut (tanaffus) 30 soniya davom etadi. 
FIVBning jahon miqyosidagi musobaqalarida taym-autlar quyidagi tartibda 
amalga oshiriladi: 
I-IV partiyalarda 2 ta 60 soniyali “texnik taym-aut”lar beriladi. Bu tanaffuslar 
jamoalardan biri 8 va 16 ochko to‘plaganda avtomatik ravishda beriladi (6.3.1). 
Hal qiluvchi (V partiya) partiyada “texnik taym-aut”lar berilmaydi. Bu 
partiyada har bir jamoa 2 ta 30 soniyali tanaffus talab qilishi mumkin (6.3.2). 
16.4.2. Ikki turdagi “taym-aut” tanaffuslari vaqtida jamoalar o‘yinchilari o‘z 
o‘rindiqlari oldida bo‘lishlari kerak. 
16.5. O‘yinchi almashtirish (8.1. Liberoni almashtirish – 
20.3.2, 20.3.3)
. 

---

226 
16.5.1. O‘yinchini almashtirish maxsus belgilangan joyda amalga oshi-rilishi 
kerak (1.4.3, S.1). 
16.5.2. O‘yinchini almashtirishga ajratiladigan vaqt jarayonni o‘yin 
bayonnomasiga yozish, zahiradagi o‘yinchining maydonga kirishi va maydon-dagi 
o‘yinchining o‘yindan chiqishiga ketgan vaqt bilan o‘lchanadi (16.5.3, 26.2.2.3). 
16.5.3. O‘yinchini almashtirish to‘g‘risidagi talab vaqtida maydonga kiruvchi 
o‘yinchi tayyor bo‘lishi va trenerning oldida bo‘lishi kerak (7.3.3, 8.1.3). 
Agar ushbu shartlarga rioya qilinmasa, o‘yinchini almashtirish bekor qilinadi, 
jamoa esa o‘yinni cho‘zgani uchun jazolanadi (14.3.3, 17.2). 
FIVBning jahon miqyosidagi musobaqalarida o‘yinchini almashtirish 
jarayonini osonlashtirish maqsadida o‘yinchilar raqamlari yozilgan dastak-
taxtachalardan foydalaniladi. 
16.5.4. Agar trener bittadan ortiq o‘yinchini almashtirish istagini bildirsa, u 
almashtiriladigan o‘yinchilar sonini ko‘rsatishi lozim. Bu holda o‘yinchilarni 
almashtirish navbatma-navbat amalga oshiriladi (5.2, 16.2.1, 16.3.2). 
16.6. Murabiyning noto‘g‘ri talablari: 
16.6.1. Tanaffuslarni noto‘g‘ri talab qilish (16): 
16.6.1.1. To‘p kiritish uchun hakam xushtagi chalingan vaqtda yoki chalin-
gandan so‘ng tanaffus olishga ruxsat berilmaydi (6.1.3, 16.2.1). 
16.6.1.2. Tanaffus olishga huquqi yo‘q o‘yinchi tanaffusni talab qilishga haqli 
emas (16.2.1). 
16.6.1.3. 16.3.2. Qoidasining buzilishi mumkin emas. 
16.6.1.4. Qoida bo‘yicha belgilangan taym-autlar va o‘yinchilarni almash-
tirish imkoniyati bo‘lmaganda ularni talab qilish (16.1). 
16.6.2. Barcha noto‘g‘ri talab (tanaffus yoki o‘yinchini almashtirish bo‘yicha) 
o‘yinning cho‘zilishiga olib kelmasa yoki o‘yin jarayoniga salbiy ta’sir etmasa 
ham, bu talab hakam tomonidan qondirilmaydi. Bu vaziyat jazolanmaydi. Lekin 
ushbu vaziyat bir partiyaning o‘zida yana qaytarilsa, jamoa jazolanadi (17.1).