O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi sog`liqni saqlash vazirligi toshkеnt farmatsеvtika instituti

Geografik tarqalishi
. O'zbekistonning Toshkent va Surxondaryo viloyatlari 
tog'li tumanlarida, tog'larning o'rta qism-laridagi quruq tog' qiyalarida o'sadi. Osiyo 
va Ovrupo davlatlarida turli navlari ko'plab o'stiriladi. 
Mahsulot tayyorlash.
O'simlik mevasi pishib yig'ila bosh-langanda barglari ham 
qoqiladi, terib olinadi, aralashmalardan tozalanadi va soya, havo kirib turadigan 
yerda quritiladi. 
Mahsulotning tashqi ko'rinishi. Tayyor mahsulot barglardan iborat. Barglar 
tuxumsimon, to'mtoq tishsimon qirrali, qisqa bandli, barg plastinkasi asimmetrik, 
uchta bo'rtib chiqqan tomirli bo'ladi. Bargi yashil rangli va biroz burishtiruvchi mazali. 
Kimyoviy tarkibi
. Daraxt po'stlog'i tarkibida triterpenoidlar, alkaloidlar, 4,9—15 foiz 
oshlovchi va boshqa; bargida — uglevodlar (13—14,9 foiz qandlar, 4 foiz shilliq 
moddalar, uron kislotalar), organik kislotalar, alkaloidlar, C va 5, vitaminlar, karotin, 
folat kislota, 0,3 foiz kumarinlar, flavonoidlar (kversitrin, giperozid, rutin), 4,5 foiz 
oshlovchi va boshqa birikmalar, mevasida — 9,8— 40,3 foiz uglevodlar, 1,74 foiz 
organik kislotalar, triterpen sapon-inlar, C, B va K
t
vitaminlar, folat kislota, karotin, 
0,35—2,35 foiz kumarinlar, flavonoidlar, oshlovchi va boshqa moddalar bor. 
Ishlatilishi.
Ibn Sino fikricha, chilonjiyda mevasi ko'krakka va o'pkaga hamda 
buyrak va siydik qopining og'rig'ida foydalidir. 
Xalq tabobatida chilonjiyda mevasi organizmni tonuslovchi vosita sifatida hamda 
astma, tomoq og'rig'i va ichak yuqumli kasalliklarini davolashda ishlatiladi. Meva 
damlamasi ko'krak og'rig'ida, astma, yo'tal, kamqonlik, ich ketish va chechak kasal-
liklarini davolashda, barg damlamasi — buyrak va siydik qopi kasalliklarida siydik 
haydovchi vosita sifatida ishlatiladi. 
Klinik sharoitida o'tkazilgan tajribalar natijasiga asoslangan holda O'zbekiston 
Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi chilon-jiydaning barg damlamasini tibbiyot 
amaliyotida siydik (peshob) haydovchi vosita sifatida ishlatishga ruxsat beradi. 

---

146