Ўрмончилик ” фанидан ўҚув-услубий мажмуа

 
25-мавзу. Ўрмонда асосий фойдаланиш мақсадида дарахт 
кесиш 
 
Дарахтларни 
ялпи 
равишда 
кесиш. 
Ўрмондан 
асосий 
фойдаланишдаги кесиш. Дарахтлар кесишда етилган дарахтларни бир 
усулда тўлиқ кесиш. Кесишнинг йўналиши – кесиладиган 
майдонларнинг жойлашиш тартиби. Уларнинг асосий шамол 
йўналишига перпендикуляр бўлиши. Ўрмонни кесишдан олдин шу 
участкага ажратилган ерга технологик харита тузиш ишлари. Ўрмонни 
кесиш схемаси, унинг характеристикаси, технологик кўрсатмалар, 

---

227 
ишлаб чиқариш кўрсаткичлари .Схемада кесиладиган ўрмоннинг 
чегараси, ёғочни ташиш йўллари, ёш дарахт экинлари, ишлаб 
чиқаришга тааллуқли техника, қуроллар, хавфсизлик ҳудуди хақида 
маълумотлар 
26-мавзу. Ўзбекистон ўрмонларининг қўшимча 
маҳсулотларидан фойдаланиш 
 
Тоғ ўрмонларининг дориворлик ва озиқ-овқат аҳамиятига эга 
бўлган дарахт –бута ўсимликлари. Тоғ яйловларида пичан тайёрлаш ва 
чорвачилик соҳасини ривожлантириш. Асаларичиликни ташкил этиш. 
Фармацевтика саноати учун наъматак, зирк, облепиха, дўлана, четан, 
жийда каби доривор ўсимликларни тайёрлаш. Ўрмондан техник хом 
ашё тайёрлаш. 
 
27-мавзу. Ўрмонда дарахт турларининг табиий алмашинуви 
 
Дарахтзор турлари таркибини ўзгариб алмашиниб турилиши 
ўрмон ҳаётининг муҳим жараёнлиги. Алмашиниш жараёнини ўрмон 
хаётидаги доимийлиги. Табиатда турларнинг умумий, асрий ва 
нисбатан қисқача алмашинуви. Асрий алмашиш – ер юзидаги 
иқлимнинг ва юза қисмининг глобал ўзгариши билан боғлиқлиги. 
Инсоннинг аралашувидан ташқари умумий алмашиш жараёни эман-
қорақарағайзорда, қарағай-қорақарағайзорда, қорақарағай-эманзорда, 
эман-қорақайинзорда ва бошқа дарахтзорларда кечиши. Дарахт 
турларининг қисқароқ вақт ичидаги алмашуви тарихий яқин даврда 
кечиши. Алмашувнинг сабаби, ўрмоннинг ҳаётидаги кескин бузилиш 
эканлиги. (ўрмонни ялпи равишда кесиш, ёнғин, шамол таъсирида 
синиши, қурғоқчилик). Алмашишнинг жараёни, йўналиши бир қатор 
омилларга боғлиқ эканлиги. 
 
28-мавзу. Ўрмон ёнғинлари таснифи, келиб чиқиш шароитлари 
ва асоратлари 
 
Ўрмондаги ёнғин турлари. Устки ёнғин турлари. Пастки ёнғин 
турлари. Ўрмон ёнғинлари бўйича И.С.Мелехов классификацияси. Н.П. 
Курбатский классификацияси. Ўзбекистонда ўрмон ёнғинларининг 
классификацияси. Ўрмон ёнғинларининг тарқалиш шароитлари. Ёнғин 
хавфи мавсумлари. Ўрмон ёнғинларининг географияси. Ўрмон 
махсулотларининг ёнувчанлиги. Ҳар хил ўрмон шароитларида 
ёнғиннинг тарқалиш хавфи. Ўрмон ёнғинларининг ривожланиш 
шароитлари. Ёнғинларнинг ўрмонга таъсири. 

---

228