Tafakkur avlodi

ЎЗБЕКИСТОНДА ПАХТА ЯККАҲОКИМЛИГИНИНГ 
ЎРНАТИЛИШИ ВА УНИНГ НАТИЖАЛАРИ
121
Чопиқ пайти – июнь, июль, август ойларида ҳам
-
ма шийпонда чиқар, эрталаб тонгдан ишга чиқиб 
соат 11 гача ишлашар, кейин соат 4 гача далада
-
ги шийпонда ётишар, салқин тушиши билан яна 
ишни бошлашар эди. Колхозчиларда уйдан қатнаб 
ишлашга имкониятлари бўлмаган. Одамлар шаро
-
ити йўқ шийпонда ётишга мажбур эдилар. Эрталаб 
самовар қайнатиб, чой ичиб нон билан узум еб оли
-
шар эди. Шакар берилмаган. Онда-сонда Кубадан 
келтирилган катта-катта қанддан бир бўлакни 5-6 
та қизга беришар, улар қандни косага солиб эритиб 
бўлиб ичишар эди. Тушликда иссиқ овқат берилма
-
ган. Ўрнига уйидан олиб келинган дурдани иссиқ 
сув тўлдирилган косаларига солиб ўзларича шўрва 
қилишар, ичига озгина қотган нонни солиб ейишар 
эди. Иссиқ овқат фақат кечқурун бўлар, унга озгина 
пахта ёғига пиёз доғланар, помидор қоқи, ёки янги 
помидор солиб жиз-биз қилишар, кейин озгина саб-
зи қўйиб унга сув тўлдириб, қайнатиб, ичига узун 
ва йўғон макарон солишиб макарон шўрва пиши
-
ришар эди. Овқатларига гуруч қўшилмаган. Негаки, 
гуруч кам эди. Пиёз ҳам тақчил бўлганидан овқат
-
ларига ҳадеганда солишаверишмасди. Кўпинча 
мева ейишган. Ёз давомида тарвуз, узум ва тутдан 
шинни тайёрлашган, кузда ва қишда эрталаб шин
-
ни еб ишга кетишган. Тушда иссиқ овқат фақат пах
-
та йиғим-терим вақтидагина берилган. Ҳар куни 
бир хил овқат пиширилар эди. Баъзан нўхат бе
-
рилган. Январ ойида ўқувчилар учун 2-3 ҳафта иш 
бўлмаган. Бу вақтда фақат эркакларгина ишлашган. 
Уларнинг вазифаси ариқ тозалаш эди. Февралдан 
бошлаб ҳамма далага ишга чиқган. Март ойидаги 
каникулда ҳам ўқувчилар ишлашган. Дарсни далада 
бажаришган. 1960 йилда мактабларда соат 11 гача 

---

Якубова Диларам Таджиевна
122
дарслар ўтилган. Сўнг иккита катта қозонда гўшт
-
сиз макарон шўрва пиширилар эди. Ҳамма косаси 
билан қошиғини ўзи билан бирга олиб юрар, охири
-
да бир стакан чой ичиб, тўғри далага жўнашар эди. 
Ўқувчилар иш кийимини ўзлари билан бирга олиб 
юришган. Мактаб дарсларидан фақат физкультура
-
гина қоида бўйича ўтилган. 
Шийпонда ёш болалар учун ясли бўлар эди. Кўп
-
чилик боласи учун беланчак ёки бешигини олиб 
борар эди. Ўша боғчада камида 15 тагача чақалоқ 
бўлиб, унга фақатгина битта аёл қараб турар эди. 
Унга ёрдамчи сифатида ўша чақалоқнинг 3-4 ёшли 
ака- опалари бириктирилган эди. 6-7 ёшли болалар 
далада ишга чиқарилган. Оналар ўзларининг бо
-
лалари учун белги бўлсин деб, қизил, гарди, ҳарир, 
паранг ва турдаги рўмолларини қўйиб кетишар эди. 
Ёш болали аёллар далада ишлаётган вақтда бола 
очқаб йиғласа дарҳол махсус темир идишга бирон 
нарса билан бонг урилар ва ўша болага тааллуқли 
бўлган рўмол-белги тепага ҳилпиратиб кўрсатилар 
эди. Аёллар ўзига тегишли рўмолни кўриб, боласи
-
ни эмириб келар эдилар. Фақат ёш болали оналарги
-
на чақалоқларини эмизиш учун шийпонга келишга 
ҳақли эдилар. Бошқаларнинг шийпонга келишига 
рухсат берилмас, даланинг ўзида овқатланишга 
мажбур эдилар. Ачинарлиси, ана шу ёш бола ли аёл
-
лар тонг отгандан то қуёш уфққа кетгунига қадар 
шийпонда яшашга мажбур қилинган. Уларга уйла
-
рига бориб келишга рухсат берилган. Айрим аёллар 
тўрт боласи билан бирга далага борар эди. Эшакка 
миниб хўржуннинг икки кўзида икки боласи, орқа
-
да ёши каттароғи, олдинда чақалоғи билан келар 
эди. Яна қайтгунича ўша аёллар қўйлари учун ўт 
ҳам олиб келишар эди. Аёлларнинг эрталаб соат 4 

---