Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

 
 
7.5. Kreditlar bo’yicha ehtimoliy yo’qotishlar zaxirasini tashkil qilish 
tartibi 
Kredit portfelini boshqarish samaradorligini baholashda inobatga olinadigan 
asosiy omillardan biri – bu kreditlardan ko’rilgan zararlarni qoplashga 
mo’ljallangan zaxira ajratmalarining darajasi va dinamikasi hisoblanadi. 
Hozirgi paytda mamlakatimiz tijorat banklarida aktivlarni tasniflash 
O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2015 yil 14 iyulda 2696-son 
bilan davlat ro’yxatidan o’tkazilgan va O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki 
Boshqaruvi 
tomonidan 
2015 
yil 
13 
iyunda
14/5-son bilan tasdiqlangan ―Tijorat banklarida aktivlar sifatini tasniflash va 
aktivlar bo’yicha ehtimoliy yo’qotishlarni qoplash uchun zaxiralar shakllantirish 
hamda ulardan foydalanish tartibi to’g’risida‖gi Nizomga muvofiq olib boriladi. 
 
 
 
 

---

93 
7.1-jadval 
Tasniflangan kreditlar bo’yicha zaxira stavkalari
Tasniflangan kreditlar tarkibi 
Zaxira ajratmalari stavkasi 
Standart kreditlar 
1 % 
Substandart kreditlar 
10 % 
Qoniqarsiz kreditlar 
25 % 
Shubhali kreditlar 
50 % 
Umidsiz kreditlar 
100 % 
Mamlakatimizda bank aktivlari quyidagi tartibda va toifalar bo’yicha 
tasniflanadi: 
Tijorat banklarining aktivlari sifatiga ko’ra ―standart‖, ―substandart‖, 
―qoniqarsiz‖, ―shubhali‖ va ―umidsiz‖ toifalarga tasniflanadi. 
1.―Standart‖ aktivlar. Bunda qarz oluvchi moliyaviy jihatdan barqaror 
hisoblanadi, u etarli miqdorda kapitalga, yuqori daromadlilik darajasiga hamda 
barcha mavjud majburiyatlarni, jumladan, mazkur qarzni qondirish uchun etarli pul 
mablag’lari oqimiga, shuningdek amalga oshirilishi mumkin bo’lgan strategik 
rejaga, bozorda raqobatdoshlik qobiliyatiga, yaxshi mahsulotni ishlab chiqarishga 
va o’z mahsuloti bo’yicha marketing rejasiga ega bo’ladi. Ta’minot ―yaxshi 
ta’minlangan‖ kredit mezonlariga mos keladi. Ta’minot turlari notarial jihatdan 
tasdiqlangan bo’lishi (agar qonun hujjatlarida notarial tasdiqlanishi nazarda 
tutilgan bo’lsa), zarur hollarda, tegishli mulk bitimini ro’yxatdan o’tkazish uchun 
belgilangan tartibda ro’yxatga olinishi, shu jumladan, tijorat bankining garov mol-
mulkiga doir huquqlari to’g’risidagi yozuv garov reestrida aks ettirilishi lozim. 
Tijorat banki kredit qaytarilmagan holda cheklovlarsiz va erkin ravishda uni 
ta’minot hisobidan undirib olishga haqli. Ta’minotga doir taqdim etilayotgan 
barcha hujjatlar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda rasmiylashtirilishi lozim. 

---

94 
Sifati ―standart‖ deb tasniflangan aktivlar qaytarilishida muammolar 
kuzatilmaydi. Bunda asosiy qarz summasining va foizlarining hech qanday qismi 
muddati o’tgan yoki shartlari qayta ko’rib chiqilmagan bo’lishi lozim. Asosiy qarz 
summasi yoki foizlardan muddati o’tgan va shartlari qayta ko’rilgan aktivlar sifati 
―standart‖ deb tasniflanishi mumkin emas. 
Tijorat banki zaxira kapitali tarkibida sifati ―standart‖ deb tasniflangan 
aktivlar uchun ularning qaytarilmagan asosiy qarz (qoldiq) summasining