Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

makkajo‘xori
0 ‘rta 9,0
0 ‘rta 8,0
0 ‘rta 6,0
2 0 0 -3 0 0
750
187

---

73-rasm. Makkajo‘xori donining uzunasiga kesimi:
1-unsimon endosperm; 2-shishasimon endosperm; 3-aleyron qatlam;
4-meva qobig'i; 5-murtak; 6-kraxmal hujayralar;7-asosi; 8-murtakning
poyasi; 9-murtakning ildizi.
Yorma mahsulotlari olishda donning konsistensiyasi katta aha- 
miyatga ega, endospermi (80-83%) shaffof va unsimon navli donlar 
aralashtirilib, yorma olinadi. Donlarni aralashtirib yorma olishda, 
ular yirikligiga ko‘ra saralanadi, bu texnologik jarayonlarda katta 
samaradorlikka erishishga imkon beradi.
Makkajo‘xori doni tarkibida 8-14 
%
murtak b o iib , u 30-50%
yog‘ moddasiga ega. Murtak, don endospermida joylashgan b o iib , 
texnologik jarayonda uni endospermdan ajratib olish katta qiyinchilik 
tug‘diradi.
Makkajo‘xori donidan kraxmal, spirt, farmatsevtika sanoatida 
yog‘ va boshqa mahsulotlar olinadi.
Bug‘doy doni. 
Bugungi kunda yorma sanoatida qattiq va yum- 
shoq bug‘doy donlaridan ham turli yormalar ishlab chiqarilmoqda. 
(74- rasm).
188

---

B ug‘doy boshoqli ekinlar guruhiga kiradi. Bug‘doy doni oval 
shaklida bo ‘ladi. Uning bo ‘rtiq tomoni orqasi bo‘lib, qarama- qarshi 
tarafi qorni deb ataladi.
Qorin tarafida don soqolchasidan to murtakkacha uzun ariqcha 
(borozdka) tushgan. Donning o‘tkirroq uchida tuklar (soqolcha), 
uning pastki qismida murtak joylashgan.
Qattiq bug‘doy. 1-4 sinflarga boiinadi, ulardan “Roltava” 
va “Artek” yormalari ishlab chiqarishda. Bu navli bug‘doyning 
endosperm qismi yuqori mustahkamlikka ega.
Yumshoq bug‘doylardan oqlangan yirik yorma va oqlangan 
mayda yormalar ishlab chiqariladi.