Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

Bir tupda 
meva soni 
dona
Bir mevada 
urug„ soni 
dona
Bir 
o'simiikda 
urug„ vazni, 
g
lOOOta
urug„ning
vazni
Biologik
hosil
ga/s
Kungaboqar namunalarning ekish qaydnomasi (sana ) 
№ 
BoMma
raqami
O
l
z 
OMTI 
katalog 
nomeri
Namuna
nomi
Kelib
chiqishi
Urug„ 
yetishtirilgan 
joy va yili
Urug„ 
ekilgan
sana
1
2
3
4
5
6

---

9 6
jumaliga qayd etib boriladi:
-ekilgan vaqti;
-maysalaming paydo boMishi; ( 10 va 75%);
-hosil savatchasining shakllanishi (10 va 7%);
-gullash( 10 va 75%);
-gullashdan oldingi o„simliklar soni;
-urug„laming pishib etilishi(10 va75%);
-maysalaming to„la unib chiqishidan hosil savatchasining shakllanishigacha boMgan 
davr (kun)
-maysalaming toMa unib chiqishidan gullashgacha boMgan davr;
-
gullashdan pishish davrigacha boMgan davr;
-maysalaming toMa unib chiqishidan pishish davrigacha boMgan
davr;
-hosilni yigMshtirish davri.
Hosilni yigMshtirib olishdan avval ko„z bilan chamalash usulida namunalarga baho 
beriladi:
a)
o„simlikning fenotipik belgilari bo„yicha bir xilligi ( bir xil yoki har xil) 
b)
hosil savatlari bo„yicha( l-yaxshi,2-o„rta,3-kuchsiz); 
v) hosildorligi bo„yicha (l-yaxshi,2- qoniqarli,3-yomon). 
Shundan so„ng ekilgan har bir boMmada 10 donadan eng yaxshi o„simliklarda 
quyidagi biometrik o„lchov ishlari olib boriladi: 
-o„simlik bo„yi
-shoxlanishi (1 ball- yo„q,2 ball- bor);
-barglaming umumiy soni, dona;
-yashil barglar soni, dona;
-barg plastinkasining bo„yiga va eniga bo„lgan o„lchamlari ( yuqoridagi 6-8 barglar) 
sm;
-barglarning soiishi (ball);
-hosil savatchasining diametri (old tomonidan o„lchanadi),sm;
-hosil savatchasining og„ish burchagi , ball; ( 1-yo„q, 2-kuchsiz, 3- o„rtacha,4-kuchli);
-kasalliklarga chidamliligi, ball; ( 1-kasallangan o„simliklar yo'q,2- ball 1-25 % gacha 
o„simliklar kasallangan, 3-ball 26-50 % gacha o„simliklar kasallangan , 4-ball 51-75 % 
gacha o„simliklar kasallangan, 5- ball 75-100% gacha o„simliklar kasallangan); 
-hosil savatchasining to„la emasligi ball (1-ball markaziy qismida puch urug„lar yo„q, 
2-ball -kam,3-ball-o„rtacha,4-ball kuchli);
-hosil savatlarining soni;
-o„simliklaming bir xilligi
0„simlik balandligi maxsus tayyorlangan lineykalarda (4m) o„simlik ildiz bo„g„zidan 
toki poyaning hosil savatchasi bilan tutashgan qismigacha oMchanadi.O„simliklarning 
kasallikka 
chidamliligi 
to„la 
gullash 
davrida 
5 
balli 
sistema 
bo„yicha 
aniqlanadi.Kasalliklardan asosan zang,soMish, dog„laming paydo boMishi, botritis, 
sklerotina, un shudring kasalliklari respublikamiz sharoitida uchraydi.
SoMish kasalligi asosan barglarda kuzatilib, ularda to„q jigarrang dogMar paydo 

---

9 7
boMadi.Botritis kasalligida o„simlikning poyasi va savatchalari kulrang momiqsimon chirish 
kuzatiladi. Sklerotina yoki xoM oq chirish kasalligi asosan o„simlik ildiz bo„g„zi, poyasi va 
savtchalarida kuzatiladi. Bu kasallik paydo boMgan o'simliklar darhol daladan olib chiqilib 
yoqib yuborilishi lozim, aks holda kasallik tarqatuvchi qora sklerotsiya tuproqqa tushadi va 
unda qishlab qoladi. Un shudring kasalligi asosan o„simlikning yosh davrida paydo boMib, 
uni o„stirmay qo„yadi. Barg plastinkalari kichrayib, bo„gMm oraliqlari kalta boMib qoladi. 
Kasallik kulrang- oq rangda barg plastinkasining orqa tarafida kuzatiladi.