M. DÁWletov, A. DÁWletov, Z. IsMAylova, A. DÁWletova

154-shınıǵıw.
 
Kóshirip jazıń. Eliklewishten jasalǵan sózlerdi túbir 
hám qosımtaǵa ajıratıp astın sızıń.
1. Oraqtıń ǵırtıldısı da esitilmeydi. 2. Atlardıń qulaqları 
qayshılanıp tıpırshılawda. 3.Bazarbay ózinen ózi gúbirlene 
beredi, hár jerde bir gúbirlenip aladı. 
(Sh. S.)
3. Hámme 
ǵawırlasıp, onı túrgeltip, ákesiniń, anasınıń qolınan aldırdı. 
4. Qalmırza sol waqıtta ashıwlı arıslanday gúńirenip atqa 
qamshını bastı. 5. Asan ketkennen keyin arada azmaz jım-
jırtlıq húkim súrdi. 
(K. M.)

---

83
6. Sol kárada Nurmannıń
Dúrsildep ketti júregi. 
(S.N.)
7. Qos búyregi sılqıldap,
Kóziniń jası móltildep,
Sol waqları Barshınjan,
«Aǵajan» — dep sóyledi.
(«Alpamıs»)
sINTAKsIs hÁM PUNKTUACIyA
Sintaksis 
— grammatikanıń bir bólimi. Ol grek sózi,
«dúzilis», «dizbeklesiw» — degen mánini ańlatadı.
Sintaksis morfologiya menen tıǵız baylanıslı úyre-
niledi.
Sózlerdiń sintaksislik baylanısı arqalı dúziletuǵın sóz 
dizbegi, gáp hám gáp aǵzaları, tekst sintaksiste úyreni-
ledi.
Irkilis belgileriniń qoyılıw qaǵıydaları punktuaciyada 
úyreniledi. 
Punktuaciya
— latınnıń «punktum» «noqat» de-
gen sózinen alınǵan. Ol sintaksis penen birge úyreniledi.
Sóz dizbegi, gáp hám teksttiń dúziliw hám qollanıw 
nızamlıqları úyreniletuǵın til ilimine sintaksis dep ataladı.
Irkilis belgileriniń qoyılıw qaǵıydaları úyreniletuǵın 
ilimge punktuaciya delinedi.
jAy GÁP sINTAKsIsI
§ 37. Jay gáp haqqında túsinik
155-shınıǵıw.
Tekstten jay gáplerdi tawıp kóshirip jazıń. Olardıń 
bas aǵzalarınıń astın sızıp, sol bas aǵzalardıń qatnasına qaray qan-
day jay gáp ekenligin túsindiriń (eki bas aǵzalı ma yamasa bir bas 
aǵzalı ma, keńeytilgen be yamasa keńeytilmegen jay gáp pe?)
Tısqarıda qar borasınlap jawıp tur. Aspan ashıq kún-
leri tawlar ayqınlasıp kórinedi. Mektep ózi bálent jerge 
salınǵanlıqtan, awıl páste qalıp qoyǵan.
Shabdar menen A ńǵaltorını eki tulpar dese boladı. 
Ekewiniń de sáni birdey. Jolǵa shıqsa boldı, atlardı tek bir 

---

84
qáliptegi júrisine salıp jiberedi. Shabdar menen Ańǵaltorı jol 
alıp júrip ketkennen keyin, bir muqamda shayqatılıp, jalları 
kóterilip basılıp kete beredi 
(Sh. A.).