O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakultet

=O 
2.
 
C
4
H
9
OOH→C
4
H
9
O*
. 
+OH*
.
 
3.
 
C
4
H
9
O*
.
 +HO
.* 
+HO-C
6
H
4
-OH→C
4
H
9
OH+H
2
O+O=C
6
H
4
=O 
Ko’rinib turibdiki gidroxinon atom vodorodini gidroperoksid yoki 
parchalanish mahsulotiga berib erkin radikallar hosil bo’lishini to’xtatadi. 
Sekinlatuvchi sifatida gidroxinondan tashqari yana trigidroksibenzol, fenol-
formaldegid smola, aromatik amin, tannin, benzoldegid va boshqa birikmalar 
ishlatilishi mumkin. Polimerlanish reaksiyasini ingibirlash uchun qoniqarli 
natijalarni sekinlatuvchi miqdori poliefir og’irligining ma’lum foiz miqdorida 
qo’shilganda olish mumkin. Ingibirlash jarayoni reaksion aralashmaning haroratiga 
bog’liq emas. Ammo yuqori haroratda initsiator parchalanganligi sababli 
sekinlatuvchi radikallarni biriktirib olishi natijasida ingibitor sarf bo’ladi. So’ngra 
reaksiya odatdagi reaksiya singari amalga oshadi. Bu fakt shuni ko’rsatadiki, 
qo’shiladiga initsiator sekinlatuvchini “neytrallash’’ uchun va polimerlanish 
reaksiyasini 
inetsirlash 
uchun 
yetadigan 
miqdorda 
olish 
kerakligini 
bildiradi[3,14,47].
Stabilizatorlar sekinlatuvchilarga nisbatan afzallikka ega. Ular sistemaga 
ortiqcha peroksidlar kiritishni talab qilmaydi. Past haroratlarda uzoq muddat 
polimerlanish reaksiyasini ingibirlaydi. Stabilizatorlarga gidrozin tuzlari, 
to’rtlamchi ammoniyli asoslar va almashgan n-benzoxinonlar kiradi [15]. 
To’yinmagan poliefirlar ishlab chiqarishda, polikondensatsia reaksiyasini 
amalga oshirishda ko’pincha sekinlatuvchilar qo’shiladi, bu gel hosil bo’lib 
qolishini oldini oladi. So’ngra smola va monomer aralashmasiga yana qo’shimcha 
sekinlatuvchi yoki stabilizator kiritiladi. Bu modda umrini uzoq muddat saqlashga 
imkon beradi[47].

---

34