Mundarija kirish I bob abdulla Qodiriy ijodini o„rganishda innovatsion texnologiyalarning samarasi

Mavzuning o„rganilish tarixi.
 
A. Aliyev kitoblarida ham A. Qodiriy 
ijodiga yuksak baho beradi, uning XX asr o„zbek adabiyotida realistik 
romanchilikni boshlab berganini ta‟kidlaydi. Adib ijodini tahlil va talqin etishda 

---

4 
munaqqid uning adabiy-estetik qarashlaridagi yetakchi tamoyillarga, hayotiylik, 
xaqqoniylik, milliylik tildan foydalanish mahorati singari mezonlariga urg„u 
beradi. Biroq ayni damda U. Normatov kabi Qodiriy oktyabr inqilobini to„g„ri 
qabul qildi va 20-yillari ijodi bilan sho„ro davriga xizmat qildi, degan fikrni ilgari 
suradi: «U oktyabr inqilobi g„alabalariga ishondi va uni har tomonlama himoya 
qilish va saqlab qolishda qatnashdi. Abdulla Qodiriy shoʻro hokimiyatining 
dastlabki yillarida qizgʻin jurnalistik faoliyati bilan barobar oʻzbek adabiyotidagi 
birinchi roman - “O„tkan kunlar”ni yaratdi (1919-20). Romandan boblar 1922-yil. 
“Inqilob” jurnalida eʼlon etildi. 1924-26- yillari har bir boʻlimi alohida-alohida 
kitob holida bosildi. “Oʻtkan kunlar” yaratilgan davr oʻzbek xalqi uchun millatning 
erki, ozodligi, mustaqilligi, jahondagi oʻrni masalasi hayot-mamot ahamiyatga 
molik edi. Abdulla Qodiriy mintaqamiz taraqqiyparvar ziyolilari safida turib ona 
yurtning, millatning taqdiri ustida astoydil qaygʻurdi, oʻzicha najot yoʻlini izladi.
“O„tkan kunlar” xalqimizning o„tkan kunlari... Bu asarni sevib o„qimagan, asar 
asosida suratga olingan filmi ko„rib zavqlanmagan adabiyot shaydosi bo„lmasa 
kerak... “O„tkan kunlar” garchi muallif yozganidek, yangi zamon ro„monchilig„i
bilan tanishish yo„lida kichkina bir tajriba, yana to„g„risi bir xavas bo„lsa-da, hali 
shu kunga qadar o„zbek adabiyotida unga yetadigan asar yaratilmadi
 
Darvoqe, 
D.Quronov va X.Polvonovalarning “Sharq yulduzi” jurnali 2007-yil 1-sonida
“O„tkan kunlar” romani matniy tadqiqi to„g„risida bir maqolasi bosildi. Unda 
“Inqilob” jurnali bir – ikki martta tilga olinadi. Biroq kengroq qiyoslar,
batafsilroq ma‟lumot berilmaydi. Ikkinchidan maqolada: “Romanning
“Inqilob”dagi nashri bilan, kitob bo„lib chiqishi orasida besh yillik masaofa 
bor – bu vaqt mobaynida adibning mahorati o„sgani shubhasiz”, degan bir
taxminiy gap ham “O„tkan kunlar”ning jurnaldagi parchasini tekshirishga
zarurat tug„diradi.
Romaning nashriga oid yana bir dalil shuki, “Chaqimchiliq” fasli 1924-yili
shoir Cho„lpon tartib bergan “Adabiyot parchalari” to„plamining 15-21- 
sahifalarida chop etiladi. Mashhur sharqshunos E..Bertels “O„tgan kunlar”
munosabati bilan “Evropa romani, ingiliz romani, rus romanlari bilan bir

---

5 
qatorda o„zbek romanining yaratilganligi” ni yozgan edi. Ulkan qozoq
yozuvchisi, o„zbek adabiyotining ko„zga ko„ringan namoyondasi Muxtor
Avezov fikricha, “O„tkan kunlar” romani bilan Abdulla Qodiriy 20-yillarda
“Sharqning eng ulkan yozuvchisi bo„lib qolgan edi”. Abdulla Qodiriy ongli
ravishda novatorlik yo„li bilan bordi va izlanishlari samarali bo„ldi. U o„zbek
romanchilik maktabini yaratdi.