O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

H VM
a Boshqa idoralar u 
m a ih v
□ DSQ 
B MV
E IV va DStQ 
3 TIAA
□ DSQ
□ 0 ‘zR MB 
va ТВ
1.3-rasm. 
Vazirliklar va idoralami ta’minlovchi bank sektori
axborot bazalari.
rajada o'tkazish layoqatliligi, hujjatlarni tezkor qayta nshlash qobiliyati 
bilan dong taratgan.
Respublikainizdagi barcha tijorat banklari Markaziy bankning axborot 
markazi bilan bank telekommunikatsion tarmog'i orqali ulangan. Markaziy 
bank tomonidan bank axborotini uzatish tarmog'i yaratilgan bo'lib, u 
raqamli va kommutatsiya paketlari tarmoqlari majmuasidan iborat. Ushbu 
telekommunikatsiya tarmog'i Toshkent shahrida 1996-yildan beri samarali 
faoliyat ko'rsatib kelyapti. Tarmoq yordamida tijorat banklarining barcha 
filiallaridan Markaziy bankning bosh axborotlashtirish markaziga 64 Kbit/s 
tezlikda ma’lumotlar uzatilib, tizim raqamli optik tolali va radioreleli aloqa 
tarmoqlari yordamida faoliyat yuritadi. Ushbu tarmoq Markaziy bank va 
Jahon tiklanish va taraqqiyot banklari mablag'lari hisobidan moliyalash- 
tirilgan. Yuqoridagi qayd etib o'tilgan dalillar bank va moliya tizimining 
ham yagona iqtisodiy axborot tizimiga o'tish uchun tayyor ekanligini 
ko'rsatib turibdi.
Axborotlashtirish milliy tizimini yaratishning asosiy maqsadi va va­
zifasi yagona iqtisodiy axborot tizimini bosqichma-bosqich iqtisodiyotga 
joriy qilishdan iborat.
Yagona iqtisodiy axborot tizimini qurish barcha qatnashuvchilar uchun 
quyidagilarni nazarda tutadi:
• axborotni qayta ishlashning avtomatlashgan tizimini tashkil qilish;
• axborotni olish va uzatish jarayonlarini avtomatlashtirish;
• olinadigan va uzatiladigan axborotni o'z vaqtida qayta ishlash;
• hisobotlami uzatish va olishda insonlar ishtirokini kamaytirishni.

---

Yagona iqtisodiy axborot tizimiga turli xildagi talablar qo'yiladi va bu 
talablarning eng muhim shartlaridan biri tizimni tashkil qilishda bosh- 
qaruvchilar tom onidan to ‘g‘ri yechim qabul qilishdir. Tizim uchun 
shunchaki dasturlar kerak emas, balki amaliy dasturlar, kompyuterlar, 
kommunikatsiya uskunalari, aloqa kanallaridan iborat bo'lgan yaxlit 
texnologiya kerak.
Tizim axborot ta’minoti to'g'risida so'z yuritadigan bo'lsak, bu tizim 
ma’lumotlar bazasi quyidagilardan tashkil topishi kerak:
• tijorat banklari hisobotlari ma’lumotlar bazasi (MB);
• tijort banklari (ТВ);
• tilla va valuta zahiralari bo'yicha ma’lumotlar bazasi;
• bank tizimini kadrlar bilan ta’minlash ma’lumotlar bazasi;
• Markaziy bank hujjat aylanishi tezkor ma’lumotlar bazasi;
• tizim m a’muri ma’lumotlar bazasi;
• soliq tashkilotlarida xo'jalik yurituvchi subyektlami ro'yxatga oluvchi 
ma’lumotlar baza;
• xo'jalik yurituvchi subyektlari byudjet va nobyudjet fondlari bilan 
o'zaro munosabatlari ma’lumotlar bazasi;
• yagona maiumotnoma;
• import va eksport bo'yicha Davlat soliq qo'mitasi bitimlari ma’­
lumotlar bazasi;
• avtomobil vositalarini davlat ro'yxatiga oluvchi ichki ishlar vazirligi 
ma’Iumotlari bazasi;
• ichki ishlar vazirligining fuqarolar pasportlari bo'yicha ma’Iumotlari 
bazasi;
• xo'jalik yurituvchi subyektlami ro'yxatga olish bo'yicha adliya vazirligi 
ma’Iumotlari bazasi;
• mahalliy ijro etuvchi hukumat tashkilotlaridagi xo'jalik yurituvchi 
subyektlaming ro'yxatga oluvchi ma’lumotlar bazasi va boshqalar.
Bundan tashqari boshqa vazirliklar va idoralar ham yagona iqtiso-diy 
axborot tizimiga ulanish uchun o'z ma’lumotlar bazasini yaratishlari lozim.
Respublika yagona iqtisodiy axborot tizimining to'laqonli faoliyati uchun 
quyidagi asosiy talablar bajarilishi lozim:
• axborot harakatining tarkibiy qismlariga qo'yiladigan tlablar;
• axborot harakati qo'shma tizimlariga talablar;
• tizimdagi axborotni yig'ish va qayta ishlash texnologiyalariga talablar;
• tizimni tashkil qiluvchilar o'rtasida ma’lumotlar bazasini uzatishga 
bo'lgan talablar;
• texnik va dasturiy ta’minotga bo'lgan talab;