N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

Shoxruxiya shahri 
Toshkent viloyati O q q o ‘r g ‘on tumani Sultan 
Segizbaev ja m o a x o ‘jaligi hududida Sirdaryoning o ‘ng qirg'ogMda 
joylashgan.
U dastlab 1876 yilda D.K.Zacepin va N. Pandusovlar tomonidan 
qayd qilingan. 
1934 yilda M.E. 
Masson, 
1970-1980 yillardan 
Y u.F.Buryakov tom onidan keng arxeologik tadqiqot ishlari olib 
borilgan. Tadqiqot natijasida shaharda 3 ta shahriston borligi, ilk m ada­
niy qatlamlari Qovunchi 1 va Qovunchi 2 davrlarida shakllanganligi 
aniqlangan.
Shoxruxiya mil.avv. Ill—II asrlarda vujudga kelgan boMib, XVIII 
asrlargacha shaharda hayot davom etgan. 
Umumiy maydoni 400 
ga.
Shahar kvadrat shaklda qurilgan. Shaham ing shim oli-g'arbiy burchagida 
ark jo ylashgan. Uning 25 metri saqlanib qolgan. Shaham ing eng 
rivojlangan davri X-XIII asr boshlariga to ‘g ‘ri kelgan. U yirik 
hunarmandchilik va savdo markazi boMib, savdo karvonlarining 
Sirdaiyodan kechib o 'tis h faoliyatini nazorat qilib turganlar. XIII asrda 
m o ‘g ‘ullar tomonidan vayron qilingan. 1392 yilda Amir T em ur uni 
qayta tiklab, davlatning muhim
mudofaa qal’aga aylantirgan. 
XVIII asrga kelib, uni Ju n g ‘orlar vayron qilgan. Keyinchalik 
uning
121

---

shimoli-sharqiy qism ida Qori Sliamol Avliyo ziyoratgohi vujudga 
kelgan.
A rxeo lo g ik tadqiqotlar natijasida shahar hududidan X-XI asrlarga 
oid h u narm andchilik buyumlari, kulolchilik pechlari, shishasozlik, 
te m irchilik ustaxonalari topilgan.
C h ilo n z o r O q te p a s i 
IV-XI asrlarga oid arxeologik yodgorlik bo'lib, 
T o sh k en tn in g janubi 
g 'a rb iy
qismida 
B o 'z s u v
anhori 
b o 'y id a
jo y lash g an . 1940 yilda A.I.Terenojkin qayd etgan. 1969-1971 yilllarda 
T o sh k en t arxeologik ekspeditsiyasi tom onidan o'rganilgan. O qtepaning 
3ta qurilish davri aniqlangan:
1-davri IV-asrlarga tegishli bo'lib, bu davrda 4 minorali qasr 
qurilgan. Bino ichida 3ta xona bo'lib, ular bir-biri bilan tor v o 'la k orqali 
b o g 'la n g a n . Bino 2 qavatdan iborat bo 'lg an . U otashparastlarning 
istehkomli ibodatxonasi b o'lib, m udofaa devorlari qalin, minora va 
shinaklar bilan m ustahkam langan.
2-davri V-VI asrlarda dastlabki imorat atrofiga yangi xonalar, 
y ordam chi x o 'ja lik xonalari va q o 'sh im ch a shinakli dev o r qurilgan.
3-davri VII-VIII asrlarda dastlabki imorat qoldiqlari tuproq bilan 
to 'lg 'a z ilib shibbalangan va 9 metrli tagkursi qilingan. U stiga tepasi 
ochiq to 'rtb u rc h a k (3 8 x 2 7 m ) hovli ko'rinishidagi bino qurilgan. Ochiq 
hovli sahnining to 'rid a to 'r tb u rc h a k supa kursi joylashgan. Q azishm alar 
natijasida u erdan organik qoldiqlar, sopol buyumlar, y org'uchoqlar, 
tangalar topilgan.
A rablar istilosidan s o 'n g O qtepa zardushtiylar qabristoni vazifasini 
o 'ta g a n , keyinchalik harobaga aylangan. X-XI asrlarga kelib, kichik bir 
qishloq b o 'lib tiklangan.