N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

B u r g ' u l u k m a d a n i y a t i
ikki bosqichda rivojlangan: 1 bosqich mil 
avv. IX - V I I asrlarga oid boMib, bunda aholi yarim ertoMa, chaylalarda 
yashab dehqonchilik qilganlar. 2 bosqich mil.avv. 
V I - I V asrlarga 
tegishli boMib, bunda aholining ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayotida 
tub o 'z g a rish la r sodir boMadi. Endilikda aholi guvala va xom gMshtdan 
kulbalar qurganlar, ular oval, aylana, t o ' g ‘ri t o ‘rt burchak va kvadrat 
shaklida boMib, ularning o ‘rtacha maydoni 
12-15 kv.m. boMgan. 
K ulbalar asosan bir xonali boMib, 2 xonali kulbalar kam uchraydi. 
Q ishloqlarning atrofini m udofaa devorlari bilan o ‘rab olganlar va 
dehqonchilikda su n ’iy s u g ‘orishdan foydalanganlar.
Keyingi davrlarda X .D uke va M .Filonovichlar tom onidan olib 
borilgan tadqiqotlar natijasida uning davrlari aniqlandi. 1972 yilda 
X .D uke Tuyabo'g M z suv o m borining qurilishi munosabati bilan 
O h a n g a ro n daryosining chap sohilida taqiqot ishlari olib bordi va shu 
m adaniyatga tegishli 14 ta qishloq va 60ga yaqin yarim ertoMa va chayla 
tipidagi kulbalarning qoldiqlarini topib o ‘rgandi. O lim ning tadqiqotlari 
natijasida B u rg 'u lu k m adaniyatining birinchi bosqichini aniqlandi. 
M azk u r m adaniyatning ikkinchi bosqichi esa, 1978-1982 yillarda
86

---

Shoshtepada olib borilgan keng stratigrafik qazishmalar natijasida 
M .Filonovich tom onidan aniqlandi. 1981 yilda shu madaniyatga tegishli 
bir qabr Shoshtepadan topildi. Unda m arxum o y o q - q o ‘llari buklagan 
holda chap yoni bilan boshi shim olga qaratib yotqizilgan. Mozordan 
bitta sopol idish chiqqan. Skelet ustida bir qator xom g ‘ishtlar qo'yilgan.
B urg‘uluk madaniyati qishloqlarini qazish vaqtida behisob sopol 
parchalari, qumtoshdan yasalgan o ‘roqsim on pichoqlar, bronzadan 
yasalgan o ‘roq va pichoqlar, bigiz, oyna, ignalar topilgan. Tosh qurollari 
nihoyatda k o ‘plab topilgan, ular orasida y o rg ‘uchoqlar, tosh o ‘g ‘ir va 
o ' g ' i r soplar k o ‘plab uchraydi.
Sopol idishlar k o ‘pol va m o ‘rt boMgan, chunki ular qoMda yasalib, 
ochiq gulxanlarda pishirilgan. Ularning turi ko‘p boMmagan. Ular osti 
yassi qilib ishlangan kosalar, tuvakcha va xurmachalardan, quloqli sopol 
qozonlardan iborat boMgan. Sopol idishlarning sirtiga och qizil angob 
berilib, s o 'n g pardozlangan. Uning ustidan idishlarning gardishi b o ‘ylab 
och qora yoki och qizil rangda oddiy chiziqlardan iborat guitar solingan.
B u rg'uluq 2 bosqichida qadimgi Toshkent vohasi dehqon jamoalari 
olovga e ’tiqod qilishgan. B u rg ‘uluk madaniyati Toshkent vohasining 
eng qadimgi 
dehqon jam oalarining madaniyati 
bo'lib, ana shu 
madaniyat asosida keyingi asrlarda Toshkent vohasida urbanizatsiya 
jarayoni rivojlandi. Sirdaryoning o 'rta xavzasida s o ‘nggi bronza va ilk 
temir davrida b urg‘uluk madaniyati shakllanib, uning asosida antik 
davrga kelib qadimgi Choch dehqonchilik vohasi vujudga keldi.