qat’i nazar «progressiv», mag‘lub partiya esa «reaksioner» bo‘lishi kerak?!
0 ‘z xalqi va butun insoniyat boshiga misli ko‘rilmagan balolar yog‘dirgan
Leninning
bolsheviklar, H itlerning milliy sotsialistik — fashistlar
partiyalari, demak, progressiv ekan-da! Vaholanki, tarixda buning aksini
ko‘ramiz: ularga nisbatan mag‘lub bo‘lgan Rossiya Muvaqqat hukumati
va Olmoniyaning Vaymar Respublikasi progressiv ekani ham maga
m a’lum. Bunday kurakda turmaydigan fikrni «Tabiat dialektikasi»dek
go‘zal falsafiy asar yozgan Engels ulkan faylasuf aytayotgani kishini
hayratga soladi. Mafkurabozlik, ayniqsa, kommunistik mafkurabozlik,
tuppa-tuzuk odamlarni ham qay ahvolga solishini
Engels misolida yaqqol
ko‘rish mumkin.
M ark scha a x lo q sh u n o siik ham aso san, an a shu m o h iy atg a
bo‘ysundiriladi: axloq ichki inqilobiy omil sifatida, insonni ommaning
hayotiy sharoitini yaxshilashga safarbar qiluvchi hodisa tarzida talqin
etiladi. Marks va Engelsning fikriga ko‘ra, inson o ‘z shaxsini taraqqiy
ettirishi va erkinlikni ta ’minlashi uchun faqat jamoadagina imkon topadi.
Baxtning m ohiyati —
baxtga erishishda em as, balki baxt uchun
kurashning o‘zida. Inson faqat umumiy kommuna ishi manfaatlari uchun
yashashi lozim . A ynan m ana shu m anfaat — eng oliy qadriyat
hisoblanadi. Bu qadriyatni barqaror etish — kommunistcha mafkuraviylik
orqali amalga oshadi va insoniyatni «bir kishi hamma uchun, hamma
bir kishi uchun» degan tamoyilda yashashga da’vat etadi. Xullas, yuqorida
aytganim izdek, m arkschilik ilgari surgan kom m unistcha axloq -
jamoatchilik axloqidir. Shaxs — ana shu jamoatchilik
axloqini amalga
oshiruvchi vosita, xolos — maqsad emas.
Marks va Engels ta ’limotining eng ulkan xatosi shundaki, u aqlli,
qorinni to'ydirib, yaxshi kiyingan holda, ibtidoiy jam oa tuzumiga,
to ‘g‘rirog‘i, uning yangicha intellektual ko'rinishiga qaytishni targ‘ib
etadi. Qaytish, u qanchalik taraqqiyot deb jar solinmasin, qanday nom
bilan atalmasin, hech qachon olg‘a tashlangan qadam bo‘lolmaydi.
Ya’ni, tarix g‘ildiragini zo‘rlab
ortga aylantirish, u qay shaklda amalga
oshirilmasin, insoniyat uchun bir emas, ikki tom onlam a zarar: bu
ulkanlikda va og‘irlikda tengsiz g'ildirak shunchaki ortga yurmaydi, o ‘z
yo‘lidagi allaqachon yaratilgan umuminsoniy va milliy qadriyatlarni,
m a’naviy boyliklarni majaqlab boradi; bir qancha vaqtdan so‘ng, uni
ortga aylantirayotgan kuch zaiflashganda esa,
izdan chiqib ketib, zudlik
b ilan yana avvalgi o ‘rniga qaytadi; bu ikkinchi qaytishda ham
insoniyatning m a’naviy va moddiy qurbonlar berishi tabiiy hoi. Shu
www.ziyouz.com kutubxonasi
nuqtayi n azardan m arkschilik, q a n c h a lik b o ‘y ab -b ejalm asin , u
zo‘ravonlik mafkurasi, qorin falsafasi sifatida, ortga qaytish tarzida,
mohiyatan shaxs erkinligini yo‘qqa
chiqaruvchi, yuksak axloqqa zid,
reaksion ta ’Iimotdir.
Buni biz markschilikning XX asrdagi leninchilik deb atalgan amaliy
ifodasida ko‘rdik. Z o‘ravonlik va yolg‘on vositasida «Yerda jannat qurish»
sobiq Ittifoq hududidagi xalqlarning deyarli 60 million nafarini qati
etish va qatag‘on qilish bilan nihoya topdi. M arkschilikka qarshi
bildirilgan har qanday fikr, fikr egasining o ‘limi bilan yakunlanar edi.
Lenin va Stalin davridagi fojeiy holatni, M arks ta ’lim otining dinga —
jaholat diniga aylanganini Zigmund Froyd shunday ta ’riflaydi: «Marks
nazariyasini tanqidiy tadqiq etish taqiqlanadi, uning to ‘g‘riligiga gumon
bildirganlar katolik cherkovi to m o n id a n
b ir payt kofirlar qanday
jazolangan b o ‘lsa — shunday jazolanadilar1. Marks asarlari karomat
manbalari sifatida Bibliyo va Q ur’on o ‘rnini egalladi...»2.
Markschilikning ulkan axloqsizlik sifatidagi eng keyingi ko'rinishi
XX asrning 60-yillarida K am puchiyada ro ‘y bergan «kom m unizm
qurilishida» namoyon bo‘ldi. Pol Pot boshchiligidagi «qizil kxmerlar»
mamlakatdagi 6 million aholining deyarli yarmini qirib tashladilar. Bu
q irg ‘inlar banklarni buzib, p u ln i y o ‘q o tish , ziy olilarni — sinfiy
dushmanlarni o ‘ldirib, jigarlarini qovurib yeyish, m aktablarni buzib,
o ‘qituvchilarni sinfxonalarda o 'q u vch ilar ko‘zi oldida osish singari
hodisalar silsilasida voqe bo'ldi. «Qizil kxmerlar»
qurgan komm unizm
xalq boshiga ana shunday fojialarni yog'dirdi.
Afsuski, jahon afkor ommasi orasida markschilikni ta ’lim ot sifatida
oqlashga harakat qilib, xatoni uning am aliyotchilariga yuklashga
intiladigan kimsalar ham yo‘q emas. Bu — o ‘ta nom a’qul qarash, chunki
har bir nazariyaning ezgu yoki yovuzligi uning amaliyoti bilan belgilanadi.
Amaliyot esa bir emas, bir necha bo r markschilikning ko‘rinishdan
chiroyli, yaltiroq, lekin mohiyatan axloqqa zid ta ’limot ekanini isbotlab
berdi. U xuddi suratkash laboratoriyasidagi negativga o ‘xshaydi:
faqat
qorong'idagina yashay oladi, quyoshga chiqdim i — bas, kuyib, qorayib
ketadi. Quyoshda qorayib ketadigan bunday aksilaxloqiy ta ’limotlarning
esa insoniyat uchun keragi yo‘q.
Do'stlaringiz bilan baham: 
