Abdulla sher axloqshunoslik


Плотин. Э н н еа д ы . О п р и р оде и и с т о ч н и к е зла. / / И с т о р и к о - ф и л о с о ф с к и й



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/209
Sana04.06.2022
Hajmi10,65 Mb.
#635217
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   209
Bog'liq
Axloqshunoslik (Abdulla Sher)

1 Плотин. Э н н еа д ы . О п р и р оде и и с т о ч н и к е зла. / / И с т о р и к о - ф и л о с о ф с к и й
еж его д н и к . М ., «Н аука», 1989. С. 161.
www.ziyouz.com kutubxonasi


A ytilganlardan shunday xulosa chiqarish m um kin: qadim gi Rum o 
m utafakkiri Plotin axloqshunosligi m ohiyatan A rastuning ezgulik va 
yovuzlik borasidagi qarashlarini tanqid qilish ham da Aflotun ta ’lim otini 
yangilashga qaratilgan.
S h un day qilib, Qadimgi R um o axloqshunoslari ham inson xatti- 
harakatlari m uam m osini o ‘rtaga tashlaydilar va insonning olam dagi 
o ‘m i ham da hayotining m aqsadini belgilashga intiladilar. Bunday intilish
ayni p ay td a, b u tu n Q adim gi dunyo m um toz axloqshunoslariga xosdir. 
U lar oddiy axloq-odob qoidalari, p a n d -o ‘gitlar va hikm atlardan tortib, 
to a x lo q s h u n o s lik n a z a riy a s i tiz im ig a c h a y a ra td ila r. Bu m ero s 
h a n u z g ac h a o ‘z t a ’sir k u ch in i y o ‘qotgani y o ‘q, han u zg ach a ja h o n
axloqshunosligi ko‘p hollarda o ‘sha tushunchalar va tamoyillarning o ‘ziga 
yangicha yondashuv asosida taraqqiy etib kelm oqda.
Shu o ‘rinda yana bir, hozirgacha yetarli e ’tibor qilinm ay kelinayotgan 
m asalaga oydinlik kiritishni m aqsadga muvofiq deb o ‘ylaymiz. Bu — 
Q a d im g i Y u n o n ta fa k k u ri b ila n 0 ‘rta a srla r m u su lm o n S h arq i 
falsafasining, xususan, axloqshunosligining bog‘liqligi masalasi. N im a 
u c h u n bizning allom a ajdodlarim iz Qadimgi Sharq, jum lad an, H indi- 
X itoy m intaqasi m utafakkirlari izidan emas, ovro‘palik yunonlar izidan 
bordilar, Suqrot va Aflotunni o ‘rgandilar, ko'klarga ko‘tardilar, Arastuni 
esa eng ulkan ustoz — B irinchi m uallim deb atadilar?
G a p shundaki, m usulm onchilikning asosi tavhidda — yakkaxudolikda. 
A lloh yagona, uning sherigi y o ‘q va b o ‘lishi m um kin emas. Qadimgi 
Y u n o n m utafakkirlari ay n an an a shu tavhid y o ‘lini falsafiy asoslab 
berdilar. B irinchi bo'lib bu m asalani ular orasida Suqrot o ‘rtaga tashladi. 
U o ‘lim ga m ahkum etilganida, unga yunonlar m a ’budlarini hurm at 
q ilm ag anlig i, yoshlarni b o sh q a y o ig a (aslida tavhid y o ‘liga) burib 
yu borayotgani ayb qilib q o ‘yiladi. Suqrotning o ‘lim i oldidagi so‘nggi 
gapi h a m shuni tasdiqlab tu ra d i, sikuta ichgach: «M en U ning (ularning 
emas! — 
A .S h.)
yoniga ketyapm an!», deydi u. Shuningdek, A flotunning 
g ‘o yalar, olam iy ruh, em anatsiya haqidagi fikrlari ham to ‘g ‘ridan to ‘g‘ri 
yakkaxudolik masalasiga borib taqaladi. Lekin Suqrot va Aflotun tavhidni 
falsafiy-nazariy nuqtayi n a z ard a n isbotlashni o ‘z oldiga vazifa qilib 
q o ‘y m ad ilar, bunga u rin m a d ilar ham . Bu ishni Arastu uddaladi. U 
o ‘zin ing m ash h u r «M etafizika» asarida X udoning yakkaligini, U ning 
jismsiz, h ech narsa to m on id an harakatga kelmaydigan, aksincha, birinchi 
h ara k a tg a keltiruvchi k uch ek anin i nazariy isbotlab berdi. U ni «Oliy 
shakl» (form a) deb atadi. A rastu talqinida Xudo olam va barcha olam iy
www.ziyouz.com kutubxonasi


jarayonlam ing m aqsadi hisoblanadi, U , yuqorida keltirganim izdek, Oliy 
tafakkur, tafakkur haqidagi Tafakkurdir.
O lrta asrlar m usulm on Sharqi m utafakkirlaridagi Q adim gi Y unon 
tafakkuriga, xususan, axloqshunosligiga b o ‘lgan ulk an e ’tib o rn in g , 
taqlidning asl sababi ana shunda.

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish