1. Sotsial psixologiyada shaxs muammosi. ―Men ‖ konsepsiyasi. ―Men‖ obrazi Ijtimoiy tafakkur Ijtimoiy ong. Shaxslararo munosabatlarning emotsional asosi Sotsial ustanovka tushunchasi. Adabiyotlar

Qarama-qarshi reaksiyaning shakllanishi
– ong uchun maqbul 
bo‗lmagan reaksiyaning qarama-qarshisiga almashtirish, masalan, muhabbatni – 
nafratga, nafratni – muhabbatga. Jinsiy etilish davrida qizlarga nisbatan havasning 
uyg‗ongani anglanmagan holda o‗g‗il bolalar qizlarning sochlaridan tortishi, 
janjallashishi, yomon laqab qo‗yishi, ularga toqat qilolmasliklarini alohida 
ta‘kidlashlarida namoyon bo‗ladi.
10. 
Qasd olish
– impuls yoki hissiyotni bir ob‘ektdan qulayroq boshqa 
ob‘ektga qayta yo‗naltirish. Oila boshlig‗i ishxonadagi noxushliklarning alamini 
bevosita aybdor - boshlig‗idan emas, balki, ayolidan, bolalaridan yoki itidan oladi.
11. 
Maqsadga muvofiqlashtirish
– muvofiq kelmaydigan harakatlar va 
fikrlar uchun ishontiradigan sabablarni o‗ylab topish, o‗zini aldash. Masalan, 
omadsizlikka uchragan odam, o‗zi intilgan ob‘ekt qadrini pasaytirgan holda,
haqoratlangan izzat-nafsini tinchlantiradi. Rad javobini olgan yigit qizning «didiga 
mos kelmasligini»» yoki avval o‗ylaganchalik go‗zal emasligini e‘lon qilishi 
mumkin.
12. 
Intellektuallashtirish
– uning yordamida sub‘ekt diskursiv ko‗rinishda 
o‗zining nizolilari va hissiyotlarini ularni egallab olish maqsadida ifodalashga 
harakat qiladigan jarayon. Boshqacha aytganda, o‗z havaslarini, mantiqiy hosil 
qilingan mulohaza tuzilmalariga o‗ragan holda, ifodalashga intilishdir. Kechinma 
mulohaza yuritish bilan almashtiriladi.
13. 
Yakkalanish 
– intellektuallashtirishga o‗xshash mexanizm bo‗lib,
mulohaza yoki harakatning sub‘ektning boshqa fikrlari yoki hayotining boshqa 
tomonlari bilan uzilishini bildiradi. Yakkalanish tafakkur jaraniyodagi 
to‗xtalishda, formula va ritualda ifodalanishi mumkin. Bu mexanizm u yoki bu 
mavzu yuzasidan suhbatlashish istagining mavjud emasligi, muhokama etilmasligi 
sifatida ko‗rinadi.
14. 
Tenglashtirish
– o‗ziga boshqa odamga xos bo‗lgan hislar, mulohazalar, 
kayfiyatlarni o‗zlashtirib olish. Turlaridan biri tahdid soluvchiga o‗xshatish. Bu 
dushman uyg‗otayotgan qo‗rqinch hissidan qutilish uchun sub‘ekt, yoki rolni 
qabul qilgan holda, yoki ob‘ektning o‗zini parchalagan holda u bilan aloqa 
o‗rnatishini bildiradi.
Hozirgi zamon tadqiqotlari etarlicha puxta ishlab chiqilgan «men» himoya 
mezanizmlarini va «o‗zi» mexanizmlarini chegaralashga qaratilgan. Birinchi 
holatda ob‘ektga yo‗naltirilgan, sub‘ektning bir qismi bo‗lgan, ikkinchisida – 
sub‘ekt o‗zi uchun ob‘ekt bo‗lib xizmat qiladigan tashkilot bilan ish ko‗ramiz.

---

 «shaxs shakllanishi» tushunchasi ikki ma‘noda qo‗llaniladi: 1) shaxs 
shakllanishi uning rivojlanishi, jarayoni va natijasi sifatida. Shaxs shakllanishi 
tushunchasining xuddi shu ma‘noda qo‗llanilishi psixologik o‗rganish predmeti 
bo‗lib hisoblanadi, uning vazifasiga esa