B mengliyev, G. Tojiyeva


Mavzuni mustahkamlash uchun savol va topshiriq



Download 2,83 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/182
Sana02.06.2022
Hajmi2,83 Mb.
#630109
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   182
Bog'liq
tilshunoslikka kirish b.mengliyev, g.tojiyeva

Mavzuni mustahkamlash uchun savol va topshiriq: 
1.Bilish jarayonida zid qo`yishning qanday ahamiyati bor? 
2.Tovushlarning farqlovchi va biriktiruvchi belgilari deganda nimani tushunasiz?
3. Nima uchun o`zbek tili unlilarida qator belgisi fonologik farqlanish belgisi bo`la olmaydi? 
4. Korrelyativ ziddiyatli munosabatlarga misollar keltiring. 
5. Binar ziddiyatli munosabatlarga misollar keltiring. 
6.She’riy parcha yozing. Undagi unli va undosh tovushlarga tasnif bering.
7. Unli va undosh tovushlar soni barcha tillarda bir xilmi? 
8. Qaysi tovushlarni talaffuz qilganda til, til uchi, tish faol ishtirok etadi? 
9. Qorishiq (affrikat) tovushlar ishtirok etgan so`zlar qatorini tuzing. 
10. “Portlovchi – sirg`aluvchi” belgili ziddiyatlar qatoriga misollar keltiring. 
 
Asosiy adabiyot: 
1. Азизов О. Тилшуносликка кириш. Т., “ Ўқитувчи”, 1996. 
2. Баскаков Н., Содиқов А., Абдуазизов А. Умумий тилшунослик. Т. “Ўқитувчи”, 1979. 
3. Содиқов А., Абдуазизов А., Ирисқулов М. Тилшуносликка кириш. Т., “Ўқитувчи”, 1981. 
 
Yordamchi adabiyot: 
1.Баскаков Н.А. ва б. Умумий тилшунослик. Тошкент, 1979. 
2.Нурмонов А., Собиров А., Қосимова Н. Ҳозирги ўзбек адабий тили. (Академик лицейлар учун дарслик). 
Тошкент, 2001. 
 
Mavzu: Nutq jarayonidagi fonetik hodisalar 
 
Reja: 
1.Kombinator tovush o`zgarishlari. 
2. Pozitsion tovush o`zgarishlari. 
3. Fonetik o`zgarishlarning imlo bilan bo`g`liq tomonlari. 
Mavzu bo`yicha tayanch tushuncha: 
Kombinator va pozitsion o`zgarishlar, singarmonizm, assimilyatsiya, dissimilyatsiya, metateza, proteza, epenteza, eliziya, 
diereza, reduksiya, apakopa, sinkopa, sinerezis, epiteza, prokopa. 
Fonema nutqda voqealanar ekan, uning variantlari nutqiy sharoit (yonma-yon kelgan tovushlar yoki qo`shimchalar ta’siriga 
uchrashi) tufayli turlicha namoyon bo`ladi. Ayrim tovushlar yondosh tovushlarga moslashadi, ayrimlarida o`zgarishlar kuchayib, boshqa 
tovushlarga almashadi. Nutq jarayonida sodir bo`ladigan o`zgarishlar tovushlarning kombinator-pozitsion o`zgarishlari deyiladi. 
Masalan, rus tilidagi лодка va город so`zlarida [d] tovushi [t] tarzida talaffuz qilinadi, ya’ni jarangsizlashadi. O`zbek tilida yutdi va obod 
so`zlarida ham shu holat yuz beradi. Лодка va yutdi so`zlarida jarangsizlanish qo`shni tovush ta’sirida yuz bersa, город va obod so`zlari 
talaffuzida o`zgarish tovushning so`z tarkibidagi mavqeyi bilan bog`liqdir. Birinchi holat kombinator o`zgarish bo`lsa, ikkinchi holat 
pozitsion o`zgarishdir. Biz quyida shu o`zgarishlar haqida fikr yuritamiz.

Download 2,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   182




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish