4-Mavzu. Transformatorlar. Reja

4.4-rasm

 

 

Demak,  (4.1)  va  (4.2)  ifodalardan  ko‘rinadiki,  chastota  1  va  magnit  oqimi 

Ф 

o‘zgarmas  bo‘lganda  chulg‘amlarda  induksiyalangan  EYuK  E

1

  va  E

2

  lar  ularning 

o‘ramlari soniga prporsional ekan, ya’ni

 

 

     

 

 

 

 

   

 

 

 

 

                  

(4.3)

 

Bu nisbat transformatorning transformatsiya koeffitsienti hisoblanadi, ya’ni

 

             

   

 

 

 

 

   

 

 

 

 

                   

(4.4) 

     

Mazkur  koeffitsient  transformatorga  berilgan  kuchlanishning  necha  marta 

o‘zgarishini  ko‘rsatadi.  Agar  W1  >  W2  va  k>1  bo‘lsa,  transformator  kuchlanishini 

pasaytirib  beruvchi,  agar  W1  <  W2  va  k<1  bo‘lsa,  kuchlanishni  orttirib  beruvchi 

hisoblanadi.

 

 

 

4.5-rasm

 

Agar  4.5-rasm,  a  da  ko‘rsatilgan  transformatorning  ikkilamchi  chulg‘amiga 

yuklama (Z

2n 

) ulasak, EYuK ta’sirida undan tok  (i

2 

) o‘ta boshlaydi. Shunday qilib, 

kuchlanishi  u

1

  tok  kuchi  i

1 

bo‘lgan  manbaning  elektr  energiyasi  transformator 

yordamida  kuchlanishi  u

2

  va  tok  kuchi  i

2

  bo‘lgan  elektr  energiyasiga  aylantirib, 

iste’molchiga uzatiladi.

 

---

Transformatorning  manbadan  (tarmoqdan)  olayotgan  birlamchi  quvvati               

P

1

  =  U

1

  ·  I

1

  ·  cosφ

1 

  bo‘lsa,  uning  iste’molchiga  berayotgan  ikkilamchi  quvvati         

P

2

 = U

2

 · I

2

 · cosφ

2 

 Agar transformatordagi quvvat isrofi hisobga olinmasa, bo‘ladi. 

Birlamchi  va  ikkilamchi  zanjirlardagi  faza  siljish  burchaklarini  taxminan  bir  xil 

desak,  U

1

  ·  I

1

  =  U

2

  ·  I

2 

  deyish  mumkin.  Agar  kuchlanishlar  bir-birlari  bilan  xuddi 

EYuK  lar  kabi  nisbatda  bo‘ladi  desak,  transformatsiya  koeffitsientini  quyidagicha 

qayta yozish mumkin:

 

   

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Demak,  transformator  chulg‘amlaridagi  toklar  kuchlanishlarga  teskari 

proporsional.

 

Transformatorlarning asosiy turlari: 

1. Bir  fazali  va  uch  fazali  kuchli  transformatorlar  -  ular  elektr  energiyani  olisga 

uzatishda, iste’molchilarni elektr energiya bilan ta’minlashda ishlatiladi. 

2. Avtotransformatorlar 

- 

iste’molchiga  beriladigan  kuchlanishni  biroz 

o‘zgartirish yoki noldan boshlab oshirish uchun ishlatiladi. 

3. O’lchov  transformatorlar  yuqori  kuchlanishni  va  kata  toklarni  oddiy  o‘lchov 

asboblari bilan lchashga imkon beradi. 

4. Payvandlash  transformatorlari.  Metall  buyumlarni,  konstruktsiyalarni  va 

hokazolarni eritib, o’zaro ulash uchun xizmat qiladi.