4-Mavzu. Transformatorlar. Reja

5. Avtotransformatorlar, 

o’lchov trtansformatorlari, payvandlash 

transformatorlari.

 

Past kuchlanishli chulg‘am yuqori kuchlanishli chulg‘amning bir qismini tashkil 

qilgan  transformator  avtotransformator  deyiladi.  U  pasaytiruvchi  va  yuksaltiruvchi 

transformator bo‘lishi mumkin.

 

4.12-rasmda  avtotransformatorning  A-X  chulg‘ami  W1  o‘ramlardan  iborat 

bo‘lib, U1 kuchlanishli o‘zgaruvchan tarmoqqa ulangan. 

 

4.12-rasm. Avtotransformator sxemasi. 

 

Chulg‘amning o‘ramlar soni W2 bo‘lgan a-x qismiga energiya iste’molchisi Zn 

ulangan.

 

Avtotransformator  salt  yurishida  birlamchi  kuchlanishning  ikkilamchi 

kuchlanishiga nisbati uning transformatsiya koeffitsiyentiga yoki o‘ramlarning W1 va 

W2 sonlarinig nisbatiga teng bo’ladi, ya’ni: 

 

Avtotransformatordagi  elektr  energiya  isroflari  kichik  bo‘lgani  uchun  hisobga 

olinmasa,  u  holda  yuklangan  avtorasnformatorning  birlamchi  va  ikkilamchi 

zanjirlaridagi quvvatlar bir-biriga teng bo‘ladi deb hisoblash mumkin:

 

I

1

 · U

1

 = I

2

 U

2

 

Istalgan paytda chulg‘amning a-x qismida bir-biriga qarama- qarshi toklar (I

1

 va 

I

2

 ) oqadi. Shuning uchun chulg‘amning a-x qismidagi toklar I

1

 va I

2

 ayirmasiga teng:

 

I = I

1

 - I

2

 

Demak, chulg‘amning umumiy a-x qismi ko‘ndalang kesimi kichikroq bo‘lgan 

sim bilan bajarishi mumkin.

 

Moslab  yasalganda  avtotransformatorlar  keng  chegaralarda  kuchlanishni 

ikkilamchi zanjirda bir tekis rostlashga imkon beradi.

 

4.13 -rasmda laboratoriya avtotransformatorlari LATR ko‘rsatilgan. 

---